Herbatka z malwy sudańskiej (zwanej także hibiskusem, ketmią szczawiową),
ma zarówno niezwykły smak, jak i zaskakujące właściwości lecznicze. Pisał
o niej A. Mickiewicz w „Panu Tadeuszu”, piły nasze babcie. Dlaczego tak
wartościowa roślina została przez nas zapomniana?
Tradycja picia herbaty z hibiskusa pochodzi najprawdopodobniej z Malezji i Indii. W Egipcie uwielbiana i zaparzana do dziś. Pije się ją głównie dla jej właściwości orzeźwiających, ale nie tylko…
O hibiskusie słów kilka…
Hibiskus jest rośliną ozdobną. Jego odmiany są narodowymi kwiatami Korei Północnej Południowej. Jest także uznawany za symbol Malezji, a Hawaje umieściły go w swoim godle.
Napar jest przepięknie czerwony i posiada lekko kwaskowaty smak.
Właściwości lecznicze…
Hibiskus to kwiat o prawdziwie zdrowotnym oddziaływaniu. Przede wszystkim wzmacnia układ odpornościowy dzięki zawartym w nim polisacharydom. Uważa się także, że wzmacnia wątrobę.
Gorąca herbata przeciwdziała infekcjom, działa przeciwzapalnie, przeciwskurczowo, antybakteryjnie i obniża gorączkę oraz łagodzi podrażnienia, a schłodzona orzeźwia i dodaje energii.
Hibiskus zawiera wiele dobroczynnych substancji, między innymi antocyjany, które chronią przed rozwojem komórek nowotworowych, polifenole, które zwalczają wolne rodniki przyspieszające proces starzenia i flawonoidy, które pozwalają zachować młodość na dłużej i chronią przed licznymi chorobami.
A to jeszcze nie wszystko: ta cudowna roślina zawiera sporą dawkę witaminy C i kwasów organicznych: hibiskusowego, cytrynowego i jabłkowego. Ponadto jest źródłem wapnia i soli mineralnych. I wszystkie te substancje znajdują się w kielichach, z których robione są herbatki.
Żeby tego było mało, napar z kwiatu hibiskusa chroni serce. Badania wykazały, że polifenole z ketmi neutralizują wolne rodniki, które niszczą naczynia krwionośne powodując arteriosklerozę, która prowadzi do chorób serca. Pomaga obniżyć ciśnienie tętnicze krwi osobom z umiarkowanym nadciśnieniem oraz utrzymać prawidłową ilość cholesterolu.
Sprzyja oczyszczeniu organizmu. Ma lekkie działanie moczopędne, co zapobiega zastojom wody w organizmie. Przyspiesza przemianę materii. Naukowcy wykazali, że herbatka z hibiskusa wspomaga odchudzanie hamując działanie enzymu trawiennego (amylazy) w przewodzie pokarmowym. Brak tego enzymu ogranicza wchłanianie węglowodanów.
Posiada właściwości, które zwiększają zdolności pamięciowe.
Coraz więcej badań wskazuje na to, że napar z hibiskusa może być ważną substancją w profilaktyce cukrzycy.
Jak zaparzyć herbatkę…
Nasyp do kubka płatki hibiskusa według uznania, zalej wrzącą wodą i zaparzaj pod nakryciem 15 minut. Jeśli chcesz, dodaj miodu, ale uważaj, by herbata w momencie dodawania nie przekraczała temperatury 40 stopni, by zachowały się właściwości odżywcze miodu.
Hibiskus w kuchni…
Nie służy jedynie do zaparzania naparu. Z hibiskusa można przygotować wina, syropy, dżemy, galaretki, lody, ciastka i puddingi. Idealnie nadaje się do aromatyzowania nim masła, sosów i desery. Liście można zjadać w postaci sałatek, dodawać do warzyw lub mięsa. Prażone nasiona stanowiły substytut kawy, a świeże podstawę do przyrządzania zup i sosów.
Hibiskus w Twoim kremie…
Jak już wiesz kwiat ten zawiera flawonoidy, a te działają ujędrniająco, i wzmacniają ścianki naczyń krwionośnych, co chroni skórę przed powstawaniem pajączków. Przyczynia się do zmniejszenia ilości substancji konserwujących w kremach, maściach czy emulsjach, ze względu na swoje antyoksydacyjne właściwości.
Jest uznawany za jeden z najlepszych przeciwutleniaczy pochodzenia naturalnego.
Hibiskus w kosmetykach ma działanie łagodzące i zmiękczające. A zawarte w nim kwasy są najlepszymi naturalnymi środkami złuszczającymi, które swoje zastosowanie znajdują w peelingach.
Olej z hibiskusa znajduje zastosowanie w walce z cellulitem. Jest też bardzo dobrym naturalnym samoopalaczem.
To wszystko może hibiskus - prawdziwie cudowna roślina o fantastycznym działaniu leczniczo-upiększającym, a także znakomitych walorach smakowych. Szczerze polecam. Na zdrowie!
Herbatę z
hibiskusa kupisz tu
Poniżej
trochę naukowo
Hibiscus sabdariffa L. – Ketmia
szczawiowa, jest gatunkiem naturalnie rozpowszechnionym w centralnej i
zachodniej Afryce oraz południowo-wschodniej Azji, od Indii po Malezję. Ponadto
można go spotkać w tropikalnych i subtropikalnych krajach całego świata, m.in.
w Ameryce Środkowej, Brazylii, Australii, na Hawajach, Florydzie i Filipinach.
Obecnie roślinę uprawia się w strefie klimatu tropikalnego, głównie w Sudanie i
Egipcie, jak również w Meksyku, Chinach i Tajlandii, skąd jest importowana
między innymi do Europy. W celach użytkowych wykorzystuje się kielichy i
kieliszki ketmii szczawiowej. Intensywnie czerwony kolor oraz
charakterystyczny, kwaskowaty smak sprawiają, że stosuje się je powszechnie do
przygotowania orzeźwiających napojów, a także w produkcji galaretek i dżemów
(1), a nawet wina. Kielichy i kieliszki ketmii szczawiowej są też składnikami
mieszanek ziołowych, stosowanych nie tylko w celach spożywczych, ale i
leczniczych (2).
Ketmia szczawiowa należy
do rodziny Malvaceae – Ślazowate. Jest jednorocznym krzewem
lub byliną o drewniejącej łodydze, osiąga wysokość ok. 2,5 m. Uprawy wyprowadza
się z nasion lub z przygotowanych uprzednio sadzonek. Rośliny wymagają też
nawadniania w przypadku niesprzyjających warunków klimatycznych. Surowcem są
kwiaty hibiskusa – Hibisci sabdariffae flos, stanowiące kielichy i
kieliszki, zbierane po opadnięciu płatków korony w czasie dojrzewania owoców i
wysuszone. Charakteryzują się one ciemnoczerwoną barwą, są grube, mięsiste, a
kształtem przypominają puchary. Mają słaby, niespecyficzny zapach oraz wyraźnie
kwaśny smak (3). Pędy roślin są natomiast źródłem włókna. Kwiaty hibiskusa – Hibisci
sabdariffae flos mają monografię w Farmakopei Europejskiej, a także w
FP VIII.
SKŁAD CHEMICZNY
Główną grupę związków
chemicznych kielichów kwiatowych stanowią kwasy organiczne, których zawartość
wynosi od 15 do 30%, jednak nie mniej niż 13,5% w przeliczeniu na kwas
cytrynowy według wymagań FP VIII. W surowcu występuje kwas cytrynowy, jabłkowy,
winowy, szczawiowy oraz swoisty dla surowca kwas hibiskusowy (lakton kwasu (+)-allo-hydroksycytrynowego)
(4).
Flawonoidy są
reprezentowane przez charakterystyczne dla gatunków z rodzaju Hibiscus i Gossypiumpochodne
gosypetyny: 3-glukozyd gosypetyny, 7-glukozyd gosypetyny i 8-glukozyd
gosypetyny, a także hibiscetyny: 3-glukozyd hibiscetyny (hibiscytryna) (5).
Grupa antocyjanów,
odpowiadająca za barwę surowca, zawiera: 3-sambubiozyd cyjanidyny, 3-glukozyd
delfinidyny i 3-sambubiozyd delfinidyny (hibiscyna) (6).
Ważny składnik stanowi
także kwas protokatechowy, należący do związków fenolowych i wykazujący silne
działanie antyoksydacyjne (7).
Ponadto kielichy ketmii
szczawiowej zawierają około 15% polisacharydów o charakterze śluzów:
ramnogalakturonian, arabinogalaktan i arabinan, a także pektyny (2%).
Stwierdzono też obecność olejku eterycznego, przy czym jednym ze składników
olejku jest eugenol (4).
DZIAŁANIE FARMAKOLOGICZNE
Kielichy kwiatowe ketmii
szczawiowej są powszechnie wykorzystywane, głównie w krajach arabskich i w
Indiach, nie tylko w celach spożywczych, ale i leczniczych. Napary z kielichów
kwiatowych, a niekiedy także z liści, są popularnie stosowane w medycynie
ludowej jako środek przeciwko licznym chorobom. Przypisuje się im działanie
spazmolityczne, przeciwbakteryjne, żółciopędne, przeciwmiażdżycowe, moczopędne,
przeciwrobacze, obniżające ciśnienie krwi i inne. Słuszność tych zastosowań
potwierdzają aktualne badania farmakologiczne przeprowadzone in vitro i in
vivo, a także badania kliniczne.
DZIAŁANIE HIPOTENSYJNE
Przeprowadzone w
ostatnich latach doświadczenia zarówno z udziałem zwierząt, jak i ludzi,
potwierdziły, że ekstrakty hibiskusa są pomocne w walce z lekkim i umiarkowanym
nadciśnieniem tętniczym krwi. Związkami odpowiedzialnymi za działanie
hipotensyjne są między innymi 3-sambubiozyd cyjanidyny oraz 3-sambubiozyd
delfinidyny, obecne we frakcji z wodnych wyciągów, która hamowała in
vitro aktywność konwertazy angiotensyny (ACE) (6).
Zbadano wpływ odwaru z
kielichów hibiskusa na osoby z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym (8). Grupa
eksperymentalna obejmowała 31 osób (średni wiek 52,6 lat, 45% kobiet, 55%
mężczyzn), a grupa kontrolna – 23 osoby (średni wiek 51,5 lat, 70% kobiet, 30%
mężczyzn). Jedną szklankę odwaru z dwóch łyżek rozdrobnionego surowca,
gotowanego 20-30 minut spożywano co najmniej 1 godzinę przed pomiarem
ciśnienia, przeprowadzanego 4, 8, 12 dnia i 3 dni po zaprzestaniu stosowania.
Grupa kontrolna piła napar z czarnej herbaty. Najwyższe obniżenie ciśnienia
krwi w grupie eksperymentalnej, obserwowano w 12. dniu (w porównaniu z
pierwszym dniem): skurczowe ciśnienie krwi obniżyło się o 11,2%, a rozkurczowe
o 10,7%. Trzy dni po zaprzestaniu stosowania odwaru z kwiatów hibiskusa
ciśnienie ulegało podwyższeniu: skurczowe o 5,6%, rozkurczowe o 6,2% w
porównaniu z 12 dniem. W grupie kontrolnej obserwowano również nieznaczne
obniżenie ciśnienia krwi w 12. dniu: skurczowego o 4%, rozkurczowego o 3,6% w
porównaniu z dniem pierwszym. Trzy dni po odstawieniu herbaty ciśnienie
skurczowe dodatkowo zmalało o 0,6%, a rozkurczowe wzrosło o 0,4%. Spadek
ciśnienia w grupie kontrolnej mógł być związany z zaleconą dla obu grup zmianą
stylu życia w trakcie trwania eksperymentu (odstawienie soli, unikanie
nasyconych kwasów tłuszczowych, zalecona aktywność fizyczna, nie palenie
papierosów.
Randomizowane badanie
kliniczne (9) z podwójnie ślepą próbą i kontrolowane lisinoprilem,
przeprowadzone na grupie 100 chorych z I i II stopniem nadciśnienia tętniczego
(grupa kontrolna 93 osoby, średnia wieku w obu grupach 25-61 lat) wykazało, że
efekty uzyskane w wyniku picia liofilizowanego maceratu wodnego (otrzymywany w
60°C) z kwiatów hibiskusa (250 mg antocyjanów w pojedynczej dawce/1 raz
dziennie), były porównywalne, chociaż nieco niższe z wynikami dla lisinoprilu
(10 mg/1 raz dziennie). Po 4 tygodniach ekstrakt z kwiatów hibiskusa powodował
spadek ciśnienia tętniczego krwi skurczowego/rozkurczowego, średnio o
17,14/11,97 mm Hg, obniżenie poziomu sodu średnio o 1,7 mmol/l i aktywności
konwertazy angiotensyny w surowicy krwi z 44,0 do 30,1 pg/ml (średnio o 13,9
pg/ml).
Kolejne, randomizowane
badanie kliniczne (10), z podwójnie ślepą próbą, kontrolowane placebo,
przeprowadzono na grupie 65 dorosłych pacjentów (ciśnienie
skurczowe/rozkurczowe: 120-150/≤ 95 mm Hg, BMI: 18,5-35). Grupa doświadczalna
otrzymywała 240 ml naparu (6-minutowe zaparzanie 1,25 g kwiatów hibiskusa), 3
razy dziennie; grupa kontrolna – 240 ml wody z dodatkiem 16-18 kropli (1,2 ml)
sztucznego aromatu hibiskusa. Po 6 tygodniach spadek tętniczego ciśnienia krwi
skurczowego/rozkurczowego w grupie eksperymentalnej wynosił średnio
7,2±11,4/3,1±7,0 mm Hg, a w grupie kontrolnej 1,3±10,0/0,5±7,5 mm Hg (10).
DZIAŁANIE PRZECIWBAKTERYJNE
Aktywność
przeciwbakteryjną ekstraktu z kwiatów hibiskusa badano (11) z użyciem metody
dyfuzyjno-krążkowej, a substancją referencyjną była streptomycyna (1 mg/ml).
350 g kwiatów macerowano 1000 ml mieszaniny metanolu i wody 4:1 przez 96 godz.,
filtrowano, oddestylowywano alkohol i zagęszczono do syropowatej konsystencji,
a następnie przygotowywano rozcieńczenia: 20; 10; 5; 2,5; 1,25; 0,625 i 0,313 mg
ekstraktu/ml. Wartości MIC w stosunku do: Staphylococcus aureus,
Micrococcus luteus, Bacillus stearothermophilus, Serratia marcescences,
Clostridium sporogenes, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Bacillus
cereus, Pseudomonas aeruginosa, wynosiły 0,3±0,2-1,3±0,2 mg/ml. Hamujący
wpływ ekstraktu na wzrost Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa i Staphylococcus
aureus sugeruje, że kwiaty hibiskusa mogą być skuteczne w leczeniu
zakażeń przewodu pokarmowego i chorób skóry. Brak hamowania wzrostu Candida
albicans wskazuje na brak skuteczności ekstraktu w chorobach o podłożu
grzybiczym.
DZIAŁANIE HIPOLIPIDEMICZNE
Badanie aktywności
hipolipidemicznej wyciągów z kielichów hibiskusa przeprowadzono na 42 szczurach
samcach (12). Grupa doświadczalna (30 szczurów otrzymywało dziennie 2 mg/kg
cholesterolu w oleju kukurydzianym), natomiast kontrolna (12 szczurów na diecie
standardowej) została podzielona na dwie podgrupy po 6 zwierząt: I –
otrzymywała wodę destylowaną, II – olej kukurydziany. Po osiągnięciu
hipercholesterolemii (badanie próbek krwi szczurów) na poziomie 140 mg/dl grupę
doświadczalną podzielono na pięć podgrup po 6 szczurów. Poszczególne podgrupy
otrzymywały odpowiednio: wodę destylowaną, 10 mg/kg atorwastatyny, wodne
ekstrakty z wysuszonych kwiatów hibiskusa w ilości 250 mg/kg, 500 mg/kg lub
1000 mg/kg przy zachowanej diecie cholesterolowej przez kolejne 6 tygodni. Po 4
tygodniach podawania szczurom 500 i 1000 mg/kg ekstraktów, obserwowano spadek
poziomu cholesterolu, odpowiednio o 15 i 20%, a po 6 tygodniach o 22 i 26%.
Spadkowi uległ także poziom LDL (13 i 11% po 4 tygodniach oraz 33 i 28% po 6
tygodniach), podczas gdy poziom HDL nie ulegał znaczącym zmianom. Stwierdzono,
że ekstrakt 1000 mg/kg stanowi maksymalną dawkę efektywną; przy podaniu 2000
mg/kg nie obserwowano dalszego wzrostu działania hipolipidemicznego. Otrzymane
wyniki były porównywalne z wynikami otrzymanymi po podawaniu szczurom
atorwastatyny, leku obniżającego poziom cholesterolu.
Ponadto przeprowadzono
randomizowaną próbę krzyżową (13), w której uczestniczyło 42 ochotników (3
grupy po 14 osób od 18 do 75 lat) z podwyższonym poziomem cholesterolu (175-327
mg/dl). W doświadczeniu wykorzystano kapsułki, zawierające 500 mg
standaryzowanego ekstraktu (HSE) z kwiatów hibiskusa, będącego mieszaniną
antocyjanów (20,1 ± 3,0 mg), flawonoidów (10,0 ± 2,5 mg) i polifenoli (14,0 ±
2,8 mg). Eksperyment był dwuetapowy, a każdy etap trwał 2 tygodnie. Uczestnicy
w poszczególnych grupach przyjmowali po posiłku (tak jak w przypadku leków
hipolipidemicznych) 3 razy dziennie jedną, dwie lub trzy kapsułki, zawierające
HSE. Biorąc pod uwagę wszystkich uczestników badania, w przeciągu 2 tygodni
poziom cholesterolu w surowicy krwi uległ obniżeniu u 50%, a po 4 tygodniach u
54,8% badanych. Najlepsze rezultaty uzyskano w przypadku stosowania 2 kapsułek
HSE 3 razy dziennie przez okres co najmniej jednego miesiąca, co spowodowało
obniżenie poziomu cholesterolu w surowicy w 71,4% przypadków badanej grupy,
średnio o 12%. Wyniki były porównywalne z uzyskanymi dla etofibratu (obniżenie
o 15-18%).
DZIAŁANIE IMMUNOMODULUJĄCE
Niektóre frakcje
wodno-alkoholowych wyciągów, otrzymanych z kwiatów hibiskusa, wykazywały
właściwości immunostymulujące (14). Powodowały one w badaniu na myszach wzrost
wytwarzania przeciwzapalnych cytokin IL-10 oraz zmniejszały powstawanie
czynnika martwicy nowotworu TNF-α. Ekstrakty z kwiatów hibiskusa mogą więc być
wykorzystywane pomocniczo w celu stymulowania odporności.
WPŁYW NA OTYŁOŚĆ
Standaryzowane wodne
ekstrakty z kielichów Hibiscus sabdariffa wpływały na masę
ciała myszy z otyłością, wywołaną podawaniem glutaminianu sodu (15). Wodne
wyciągi zawierające 33,64 mg antocyjanów (21,73 mg 3-sambubiozydu delfinidyny i
11,91 mg 3-sambubiozydu cyjanidyny) na każde 120 mg ekstraktu, podawano
doustnie (120 mg/kg/dzień) przez 60 dni zdrowym i otyłym myszom. W badaniu
dokonywano pomiaru przyrostu masy ciała, ilości przyjmowanego pokarmu i płynów,
wartości AspAT i AlAT oraz poziomu triglicerydów i cholesterolu we krwi.
Stosowany wyciąg hamował przyrost masy ciała myszy o 9,6% i równocześnie
powodował spadek glikemii. Ilość przyjmowanego pożywienia nie ulegała zmianie,
natomiast spożycie płynów wzrosło w obu grupach zwierząt. W przypadku enzymów
wątrobowych zanotowano nieznaczny wzrost wartości AlAT u myszy z otyłością w 15
i 45 dniu badania, a wartości AspAT nie uległy znacznym zmianom. Obserwowany
spadek masy ciała może wynikać z aktywności hipolipidemicznej, stymulacji
termogenezy i hamowania lipazy żołądkowej oraz trzustkowej (15), a także
hamowania aktywności α-amylazy trzustkowej, enzymu odpowiedzialnego za proces
trawienia węglowodanów przez kwas hibiskusowy i jego 6-metyloester (16).
DZIAŁANIE HEPATOPROTEKCYJNE
Testowano in
vivo (szczury) ochronny wpływ antocyjanów kwiatów hibiskusa (HA) na
wątrobę (17), poddawaną działaniu wodoronadtlenku tert-butylu
(t-BHP), którego hepatotoksyczność charakteryzuje się m.in. wyciekiem
dehydrogenazy mleczanowej (LDH) oraz wytwarzaniem aldehydu dimalonowego (MDA) w
komórkach hepatocytów. Podawanie szczurom 0,10-0,20 mg/ml HA, zmniejszało
znacznie, pobudzony działaniem t-BHP (1,5 mM przez 30 min) wyciek
LDH i powstawanie MDA w hepatocytach. Ponadto w przeprowadzonym doświadczeniu
udowodniono, że doustne podawanie HA (100 i 200 mg/kg) przez 5 dni przed
pojedynczą dawką t-BHP, obniżało poziom enzymów wątrobowych we krwi
(AlAT i AspAT) i redukowało oksydacyjne uszkodzenia wątroby. Histopatologiczna
ocena czynności wątroby wykazała, że HA zmniejszały częstość występowania zmian
wątrobowych, w tym zapalenia i martwicy, wywoływanych działaniem t-BHP.
Badano także (samce
szczurów) wpływ wyciągów z kwiatów hibiskusa (HSE) na włóknienie wątroby (18),
wywołane czterochlorkiem węgla (CCl4). Przez 7 tygodni trwania
badania, zwierzęta otrzymywały dootrzewnowe iniekcje z CCl4 oraz
normalną dietę lub dietę wzbogaconą o różne stężenia HSE (1-5%). Wykazano, że
HSE znacząco oraz zależnie od dawki, zmniejszał uszkodzenia wątroby, m.in.
włóknienie oraz tłuszczowe zwyrodnienie wątroby. Zapobiegawcze działanie HSE
może wynikać z hamowania aktywności komórek gwiaździstych w wątrobie.
DZIAŁANIE PRZECIWNOWOTWOROWE
Szereg związków
fenolowych, wszechobecnych w warzywach i owocach, zostało uznanych za
inhibitory procesu kancerogenezy. Wszystkie z nich mają właściwości
antyoksydacyjne, m.in. kwas protokatechowy (PCA) występujący w kwiatach Hibiscus
sabdariffa. Udowodniono, że związek ten skutecznie hamuje działanie rakotwórcze
dietylonitrozaminy na wątrobę, azoksymetanu na okrężnicę, czy
N-metylo-N-nitrozomocznika na tkankę gruczołową żołądka.
W doświadczeniu nad
wpływem PCA na rozwój nowotworu skóry (samice myszy) (19), inicjację raka skóry
wywoływano podawaniem benzo[a]pirenu (1 raz na tydzień, przez 10 tygodni). Na
tydzień po pierwszej inicjacji indukowano etap promocji przez aplikację
13-octanu-12-O-tetradekanoiloforbolu (TPA) lub podawanie TPA poprzedzone
aplikacją PCA (2 razy na tydzień przez 20 tygodni). Otrzymane wyniki
udowodniły, że PCA jest inhibitorem rozwoju raka, indukowanego przez TPA. W
przypadku myszy, u których aplikacja TPA poprzedzana była miejscowym podawaniem
PCA, obserwowano zależny od dawki (5, 10, 20 μmoli) spadek częstotliwości
pojawiających się nowotworów, które wystąpiły odpowiednio u 81,3; 62,5 i 56,3%
zwierząt w 20 tygodniu badania.
Inne doświadczenie (20)
wykazało, że 80-procentowe etanolowe ekstrakty z kwiatów
hibiskusa redukowały w 60-90%, indukowaną przez aminy heterocykliczne, mutagenność Salmonella
typhimurium. Działanie to występowało przy dawce wyższej od 12,5 mg
ekstraktu na płytkę. Udowodniono także, że wyciągi działały chemoprewencyjnie,
hamując rozwój raka jelita grubego w fazie inicjacji.
Za aktywność
przeciwnowotworową ketmii szczawiowej odpowiadają antocyjany (HA), które w
wyniku indukcji procesu apoptozy, hamują wzrost określonych komórek rakowych
wykorzystanych w badaniach. Najsilniejszy efekt cytotoksyczny HA wykazywały w
stosunku do komórek białaczki ludzkiej: HL-60 (21).
DZIAŁANIE ANTYOKSYDACYJNE
Badano zdolność
zmiatania wolnych rodników przez frakcje etanolowego wyciągu z wysuszonych
kwiatów hibiskusa z zastosowaniem 1,1-difenylo-2-pikrylhydrazylu (DPPH) oraz
zdolność hamowania oksydazy ksantynowej. Najbardziej aktywnym zmiataczem
wolnych rodników, okazała się frakcja octanu etylu, natomiast frakcja
chloroformowa była silnym inhibitorem oksydazy ksantynowej. Ponadto każda z
tych frakcji chroniła hepatocyty szczurów przed cytotoksycznym i genotoksycznym
działaniem nadtlenku tert-butylu (5).
TOKSYCZNOŚĆ
Wartość LD50 (szczury)
dla ekstraktów z kwiatów hibiskusa wynosi powyżej 5000 mg/kg, co oznacza, że są
one nietoksyczne. Podawanie wodnych ekstraktów Hibiscus sabdariffa w
ilościach: 1,15; 2,3 i 4;6 g/kg/dzień w wodzie do picia przez okres 12 tygodni
powodowało spadek masy ciała u szczurów; nie obserwowano natomiast zmian w
masie jąder. Jednakże dwie wyższe dawki (2,3 i 4,6 g/kg/dzień) zmniejszały
znacznie liczbę wytwarzanych plemników oraz ich rozpad, co spowodowane było
zakłóceniami w spermatogenezie, wynikającymi być może z estrogennego działania
ekstraktu. Działanie takie wywoływałoby jednak spadek masy jąder, czego w tym
eksperymencie nie obserwowano (5).
INTERAKCJE Z LEKAMI
W randomizowanej próbie
krzyżowej (12 zdrowych ochotników) wykazano, że wodne wyciągi z kwiatów
hibiskusa obniżały poziom wydalanego przez nerki diklofenaku o 1,56-3,92%,
powodując wzrost jego stężenia w organizmie. Uczestnikom doświadczenia podawano
diklofenak sodu (Voltaren® 25 mg) z wodą (próba kontrolna) lub z wodnymi
wyciągami hibiskusa (300 ml).
Opisana interakcja może
mieć znaczenie w przypadku leków o wąskim indeksie terapeutycznym lub w
przypadku leków o kinetyce nieliniowej (14).
PODSUMOWANIE
Kielichy kwiatowe ketmii
szczawiowej, zbierane w okresie owocowania rośliny, określane jako kwiat
hibiskusa – Hibisci sabdariffae flos, wykorzystywane są
głównie w krajach arabskich do przygotowania napojów orzeźwiających. Dane
naukowe z ostatnich 20 lat potwierdzają, że Hibiscus sabdariffa ma
wysoki potencjał leczniczy. Bogaty skład chemiczny kielichów kwiatowych
warunkuje ich wielokierunkowe działanie, m.in. w takich schorzeniach jak
nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, cukrzyca, otyłość, a nawet nowotwory.
Właściwości hepatoprotekcyjne, antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne oraz
immunomodulujące umożliwiają stosowanie kwiatów hibiskusa nie tylko jako środka
zapobiegawczego, ale i leczniczego w różnych dolegliwościach. Dodatkowym
walorem rośliny jest niska toksyczność, co umożliwia stosowanie jej bez
zagrożenia skutkami ubocznymi i przedawkowaniem. Bez wątpienia daje to
hibiskusowi przewagę nad wieloma środkami farmakologicznymi, których stosowanie
niejednokrotnie wiąże się z działaniami niepożądanymi. Zebrane dane literaturowe
stanowią uzasadnienie dla zakresu stosowania kwiatów hibiskusa w medycynie
tradycyjnej.
Źródło © Borgis - Postępy Fitoterapii 3/2011, s. 197-201
Paulina
Znajdek-Awiżeń, *Irena Matławska
Właściwości lecznicze
ketmii szczawiowej – Hibiscus sabdariffa L.
Herbatę z
hibiskusa kupisz tu
www.zdrowiezroslin.pl
Piśmiennictwo
1. Morton J. Fruits
of warm climates. Florida 1987; 281-6. 2. Arnal-Schnebelen BZ,
Goetz P, Paris M. Lecznicze dary natury. Reader’s Digest. Warszawa 2004; 105. 3. Mahadevan
N, Kamboj P. Hibiscus sabdariffa L. An overview. Nat Prod Rad
2009; 8(1):77-83. 4.Wichtl M. Herbal drugs and
phytopharmaceuticals: a handbook for practice on a scientific basis. CRC Press
2004; p.292-3. 5. Ali BH, Wabel NA, Blunden G. Phytochemical,
Pharmacological and Toxicological aspects of Hibiscus sabdariffa L.:
an overview. Phytother Res 2005; 19:369-75. 6. Ojeda D,
Jimenez-Ferrer E, Zamilpa A i wsp. Inhibition of angiotensin convertin enzyme
(ACE) by anthocyanins delphinidin and cyaniding-3-O-sambubiosides from Hibiscus
sabdariffa. J Ethnopharmacol 2010; 127:7-10. 7. Muller
BM, Franz G. Chemical structure and biological activity of polysaccharides from Hibiscus
sabdariffa. Planta Med 1992; 58:60-7. 8.Haji-Faraji M,
Haji-Tarkhani AH. The effect of sour tea (Hibiscus sabdariffa) on
essential hypertension. J Ethnopharmacol 1999; 65:231-6. 9. Herrera-Arellano
A, Miranda-Sánchez J, Avila-Castro P i wsp. Clinical effects produced by a
standardized herbal medicinal product of Hibiscus sabdariffa on
patients with hypertension. A randomized, double-blind, lisinopril-controlled
clinical trial. Planta Med 2007; 73(1):6-12. 10. McKay DL,
Chen CY, Saltzman E i wsp. Hibiscus sabdariffa L. tea (tisane)
lowers blood pressure in prehypertensive and mildly hypertensive adults. J Nutr
2010; 140(2):298-03. 11. Olaleye TOM. Cytotoxicity and
antibacterial activity of methanolic extract of Hibiscus sabdariffa.
J Med Plant Res 2007; 1(1):9-13. 12. Hirunpanich V, Utaipat A,
Morales NP i wsp. Hypocholesterolemic and antioxidant effects of aqueous
extract from dried calyx of Hibiscus sabdariffa in
hypocholesterelemic rats. J Ethnopharmacol 2006; 103:252-60. 13. Lin
T, Lin H, Chang C i wsp. Hibiscus sabdariffa extract reduces
serum cholesterol in men and women. Nutr Res 2007; 27:140-5. 14. Fakeye
T. Toxicity and immunomodulatory activity of fractions of Hibiscus
sabdariffaLinn (family Malvaceae) in animal models. Afr J
Tradit Complement Altern Med 2008; 5(4):394-8. 15. Alarcon-Aguilar
F, Zamilpa A, Perez-Garcia D i wsp. Effect of Hibiscus sabdariffa on
obesity in MSG mice. J Ethnopharmacol 2007; 114:66-71. 16. Hansawasdi
H, Kawabata J, Kasai T. α-Amylase inhibitors from
Roselle (Hibiscus sabdariffa L.) tea. Biosci Biotechnol Biochem
2000; 64(5):1041-3. 17. Wang CJ, Wang JM, Lin WL. Protective
effect of Hibiscus anthocyanins against tert-butyl
hydroperoxide – induced hepatic toxicity in rats. Food Chem Toxicol 2000;
38:411-16. 18. Liu JH, Chen CC, Wang WH i wsp. The protective
effects of Hibiscus sabdariffa extract on CCl4-induced liver
fibrosis in rats. Food Chem Toxicol 2006; 44:336-42. 19. Tseng
H, Hsu JD, Lo M. i wsp. Inhibitory effect of Hibiscus protocatechuic
acid on tumor promotion in mouse skin. Canc Lett 1998;126:199-207. 20. Chewonarin
T, Kinouchi T, Kataoka K i wsp. Effects of Roselle (Hibiscus sabdariffa L.)
a Thai medicinal plant, on the mutagenicity of various known mutagens in Salmonella
typhimurium and on formation of aberrant crypt foci induced by the
colon carcinogens azoxymethane and 2–amino–1–methyl–6–phenylimidazo [4,5-b]pyridine
in F344 rats. Food Chem Toxicol 1999; 37(6):591-601. 21. Chang
YC, Huang HP, Hsu JD i wsp. Hibiscus anthocyanins rich extract
– induced apoptotic cell death in human promyelocitic leukemia cells. Toxicol Appl Farmacol 2005; 205:201-12.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz