Upały - jaką wodę pić?

Anthelme Brillat-Savarin (1755-1826), autor książki „Fizjologia smaku albo medytacje o gastronomii doskonałej”, stwierdził, że „woda jest jedynym napojem, który naprawdę gasi pragnienie; dlatego możemy ją pić jedynie w małych ilościach”. Przyjrzyjmy się więc, co takiego ona zawiera.

Cenne składniki wody: wodorowęglany

Niestety, niewielką uwagę przywiązuje się do wodorowęglanów znajdujących się w wodzie mineralnej. Szkoda, bo mają one duże znaczenie dla organizmu człowieka a ponadto dają szybko odczuwalne efekty, prawie bezpośrednio po wypiciu. Wodorowęglany alkalizują kwasy żołądkowe i są korzystne dla osób cierpiących na nadkwasotę przynosząc ulgę w tych dolegliwościach. Wody o wysokim poziomie wodorowęglanów wpływają także korzystnie w początkowych stadiach cukrzycy. Przyczyniają się do obniżenia ilości glukozy we krwi i moczu, zmniejszają wydzielanie acetonu i korzystnie wpływają na działanie insuliny. Regulują one także pH krwi. Są także osoby, które powinny unikać wód zawierających duże ilości wodorowęglanów. Wód o zawartości wodorowęglanów powyżej 600 mg/l powinny wystrzegać się osoby mające niedokwasotę. Spożywanie wody mineralnej zawierającej powyżej 1000 mg/l wodorowęglanów, nawet u osób zdrowych, może zaburzać procesy trawienne.

Pozostałe składniki mineralne

Pozostałe składników zawarte w wodzie to mikroskładniki takie jak: jod, fluor i żelazo. Praktycznie nie ma już wody o znaczącej ilości fluoru (1,5-5,0 mg/l), a znaczącą granicę określającą początek oddziaływania fizjologicznego jodu, wynoszącą 0,5 mg/l, przekracza w nieznacznym stopniu tylko kilka wód mineralnych. Na obszarach, gdzie poziom jodu w wodzie pitnej jest bliski zera, notuje się najwięcej schorzeń tarczycy. Cennym źródłem jodu mogłyby być wody mineralne, w których jego zawartość wynosiłaby od 0,5-10,0 mg/l. Duże znaczenie dla organizmu może mieć zawarty w wodzie mineralnej dwuwartościowy jon żelaza. Jest on najbardziej przyswajalną postacią żelaza. Wody takie wpływają korzystnie przy niedokrwistości. Ponadto przyspieszają przemianę materii. Dawniej przyjmowało się, że wody zawierające sole żelaza wykazują działanie fizjologiczne, przy stężeniu, co najmniej 5 mg żelaza na litr wody, teraz ten próg obniżono do 1 mg/l - mimo to, wód spełniających to kryterium jest tylko kilka.

Wody gazowane i niegazowane

Mitem jest twierdzenie, że należy pić przede wszystkim wodę niegazowaną. Po pierwsze, woda gazowana nie szkodzi, a tylko w niektórych przypadkach należy jej unikać z określonych powodów zdrowotnych. Przede wszystkim przy nadkwasocie, zaburzeniach trawienia oraz przy chorobie gardła i strun głosowych. Natomiast woda gazowana, w przeciwieństwie do wody niegazowanej, drażniąc kubki smakowe w jamie ustnej powoduje orzeźwienie, wpływając na lepsze samopoczucie i gasząc pragnienie.

Wody mogą mieć naturalną zawartość dwutlenku węgla, niektóre z nich są wzbogacane a są i takie, które wcale go nie zawierają. Obecność dwutlenku węgla w wodzie przyczynia się do obniżenie pH wody. Stają się one bardziej kwaśne –to obniżenie wynosi od 0,05 pH do 2,66 pH w stosunku do wody niegazowanej. Tak obniżone pH zabezpiecza przed rozwojem bakterii, czyli wody te pod względem mikrobiologicznym są zdrowsze, niż wody o odczynie obojętnym.

Grupy ryzyka wymagające szczególnej uwagi

Zapotrzebowanie na wodę uzależnione jest od wielu czynników zależnych i niezależnych od człowieka. Powinny tu być brane pod uwagę te same czynniki, które uwzględnia się przy określaniu norm żywieniowych, czyli wiek, płeć, stan fizjologiczny, wydatek energetyczny i związana z tym aktywność fizyczna. Niezależne od nas są warunki klimatyczne, w tym także temperatura otoczenia.

W życiu człowieka istotne są trzy okresy, gdy najbliższe otoczenie powinno zwracać szczególną uwagę na ilość wypijanych płynów. Dotyczy to niemowląt i małych dzieci oraz osób starszych, jak również kobiet w ciąży i karmiących. Te pierwsze, bo nie są zdolne do samodzielnego przygotowania i wypicia, a te drugie dlatego, że często nie odczuwają pragnienia i nie pamiętają o wypiciu wystarczającej ilości płynów. W przypadku kobiet karmiących należy pamiętać, że do codziennego wytworzenia około 750 ml mleka (tak dzieje się w pierwszych 6 miesiącach życia dziecka) niezbędne jest dostarczanie odpowiedniej ilości płynów.

Rekomendacje dla niemowląt i dzieci uwzględniają wydatek energetyczny w ciągu dnia i przyjmuje się, że średnio ilość ta wynosi 1,5 ml wody/kcal wydatkowanej energii w ciągu dnia. Rekomendacje te uwzględniają dużą powierzchnię ciała dziecka w stosunku do jego masy ciała w porównaniu do osób dorosłych, większą ilość wody w organizmie i stąd większy obrót wodą oraz niedojrzałość nerek.

W przypadku osób starszych ogólna objętość wypijanych płynów w ciągu dnia powinna wynosić od 2 do 2,5 l (dodatkowego omówienia wymaga podaż płynów u osób starszych z niewydolnością nerek) Ściślejszego przeliczania wymaga zapotrzebowanie na wodę dla tych osób, które są chore lub nie są w stanie żyć samodzielnie. Stosuje się wtedy następującą formułę: 100 ml płynu/kg dla pierwszych 10 kg aktualnej masy ciała i 50 ml płynu/na pozostałe kg aktualnej masy ciała. Wody mineralne są w tym przypadku niezwykle cenne bo łatwo dostępne i szybkie do podania. Zapotrzebowanie na wodę u kobiet karmiących określa się średnio na poziomie od 750 ml do 1000 ml/dzień powyżej zalecanych ilości dla kobiet. Zupełnie inne zagadnienie związane jest z zapotrzebowaniem na wodę i elektrolity podczas wzmożonego wysiłku fizycznego, czyli podczas uprawiania różnych dyscyplin sportowych, czy brania udziału w zajęciach na siłowni, czy uprawianiu aerobiku i innych podejmowanych aktywności.

Lato i zima – pory roku o zwiększonych wymaganiach

Wszyscy jesteśmy przekonani o tym, że w okresie lata pocimy się i w związku z tym należy uzupełniać płyny. Powinniśmy wtedy zwrócić uwagę na skład mineralny wody jaką pijemy. Z potem tracimy elektrolity i to one oprócz czystej wody powinny być również uzupełniane. Podanie wody niskozmineralizowanej powoduje jedynie „rozcieńczenie elektrolitów” i pomimo odpowiedniej ilości podanej wody może dojść do osłabnięcia, a nawet w skrajnym przypadku do śmierci.

A co z ostrą zimą, gdy mówimy potocznie „pić mi się chce, pewnie będzie mróz”? Faktycznie przy temperaturze powietrza poniżej -20 °C odczuwamy pragnienie, gdyż szybciej dochodzi do utraty wody z organizmu na skutek oddychania i potrzeby utrzymania temperatury ciała na stałym poziomie. Według badań amerykańskich, wykonanych na potrzeby wojsk NASA stacjonujących w ekstremalnych warunkach, zapotrzebowanie na wodę wzrasta, podobnie jak w upalne lato. Podawać powinno się wtedy ciepłe napoje lub napoje o temperaturze pokojowej w ilości do 3 litrów. I znowu woda mineralna przetrzymywana w pokoju, ale kupowana w małych opakowaniach półlitrowych jest idealna. Dlaczego taka? Chodzi tutaj o zabezpieczenie jej przed zakażeniem drobnoustrojami, które w ciepłych pomieszczeniach rozwijają się również w otwartej wodzie.

Wybór wody do picia

W Polsce wytwarza się kilkaset wód butelkowanych, z tego tylko około 30 prawdziwych wód mineralnych oraz kilka wzbogaconych w składniki mineralne wód mineralizowanych, które przy systematycznym piciu mogą spełniać funkcje profilaktyczno-zdrowotne. Dla potrzeb własnego organizmu trzeba je dobierać według funkcji, jakie spełniają poszczególne składniki mineralne. Znając potrzeby własnego organizmu można dobrać sobie taką wodę, która pomoże uzupełnić braki tych składników mineralnych, których najbardziej potrzebuje nasz organizm, wpływając korzystnie na nasze zdrowie i samopoczucie. Jeżeli nie jesteśmy od razu pewni, który rodzaj wody jest nam najbardziej sprzyjający, to najlepiej pić różnego rodzaju wody obserwując ich działanie na nasz organizm. Dlatego kupując dla siebie i swojej rodziny wodę mineralną trzeba kierować się przede wszystkim ilością poszczególnych składników mineralnych zawartych w wodzie i dobierać ją do swoich indywidualnych potrzeb, pijąc ją małymi porcjami tj. po 100-150ml.

Kierując się tym, na pewno już po niedługim czasie zauważycie Państwo zmiany w swoim zdrowiu i samopoczuciu. Mniej podatni będziecie na stresy pijąc wodę o dużej ilości magnezu i wapnia. Ustąpią dolegliwości żołądka, gdy będziecie pić wodę o dobranej ilości wodorowęglanów. Wykonując ciężką pracę i w dni upalne poczujecie się lepiej pijąc wodę o zwiększonej zawartości soli, natomiast cierpiący na nadciśnienie złagodzą swoje dolegliwości ograniczając picie wody zawierającej zbyt duże ilości sodu.

Tabela 1. Charakterystyka wybranych wód mineralnych i leczniczych na podstawie danych zamieszczonych na stronach uzdrowisk
Uzdrowisko	Nazwa wody	Właściwości
Uzdrowisko „Krynica Żegiestów” S.A. w  Krynicy	Jan	bardzo moczopędna, idealna w leczeniu kamicy nerkowej; stosowana w leczeniu miażdżycy i  cukrzycy, gdyż obniża poziom cukru i cholesterolu we krwi
	Józef	silnie moczopędna, znajduje zastosowanie w chorobach nerek i dróg moczowych, przede wszystkim kamicy moczowej
	Słotwinka	leczy przewlekłe nieżyty przewodu pokarmowego, choroby z niedoboru magnezu: nerwice, stany stresowe;pomaga usuwać metale ciężkie z organizmu
	Zuber	leczy choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy; obniża poziom cukru i cholesterolu we krwi – ma zastosowanie w leczeniu cukrzycy, łagodzi przykre objawy nadużycia alkoholu
	Kryniczanka	doskonała woda mineralna, bardzo smaczna, z dużą zawartością wapnia (548 mg/l) zawiera naturalny dwutlenek wapnia
Kraków – Uzdrowisko Mateczny	Krakowianka	w swym składzie posiada najbardziej korzystne ilości i proporcje składników mineralnych, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Jej ogromną zaletą, według prof. med. Juliana Aleksandrowicza, jest bardzo duża zawartość w jednym litrze magnezu 130 mg i wapnia 250 mg oraz ich wzajemna proporcja, gwarantująca najlepszą przyswajalność przez organizm tych życiowo ważnych biopierwiastków. „Krakowianka” zawiera także znaczne ilości potasu, strontu, baru, boru, jodu, litu, luoru, krzemu oraz rzadko spotykanego w wodach selenu
Spółdzielnia Pracy „PIWNICZANKA”, Piw niczna Zdrój	Piwniczanka	wysokozmineralizowana, GeoMineralna, o wysokiej zawartości wapnia (227 mg/l) i magnezu (112 mg/l) w idealnej proporcji 2 : 1, która gwarantuje doskonałą przyswajalność składników mineralnych, działa korzystnie w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nadkwaś nym nieżycie żołądka i stanach zapalnych jelit; wpływa regulująco na kwasowość krwi, a przez to pośrednio obniża poziom cukru we krwi; wspomaga więc leczenie cukrzycy i stanów zapalnych trzustki
Zespół Uzdrowisk Kłodzkich S.A.	Staropolanka 2000	powinna znaleźć się w diecie, przede wszystkim osób prowadzących aktywny i stresujący tryb życia; podobnie jak Staropolankę, lekarze Funduszu Rozwoju Kardiochirurgii we Wrocławiu polecają ją na dolegliwości układu krążenia
	Wielka Pieniawa	doskonale uzupełnia niedobór składników mineralnych, których brak może spowodować zmniejszenie odporności organizmu i większe prawdopodobieństwo zachorowań i powstania schorzeń cywilizacyjnych jak: nerwice narządowe, choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy zapalenie jelita grubego, zaburzenia czynności dróg żółciowych, układu krwionośnego, schorzenia trzustki; w tych schorzeniach jest ona polecana
Spółdzielnia Pracy Przemysłu Spożywczego „Postęp” w  Krynicy	Muszynianka	zalecana w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nieżycie żołądka jelit z objawami nadkwasowości, stanach zapalnych jelita grubego, wspomagająco w cukrzycy i stanach zapalnych trzustki, nadciśnieniu tętniczym i związanym z nimi dolegliwościami
„GALICJANKA II LTD” sp. z o.o.	Galicjanka	wysokozmineralizowana – zalecana ludziom w każdym wieku jako doskonałe uzupełnienie składników mineralnych w codziennej diecie

prof. dr hab. n. farm. Małgorzata Schlegel-Zawadzka
Zakład Żywienia Człowieka Instytut Zdrowia Publicznego, Uniwersytet Jagielloński - Collegium Medicum
Współpraca: mgr Tadeusz Wojtaszek
ekspert Polskiego Towarzytwa Magnezjologicznego im. prof. Juliana Aleksandrowicza

http://dieta.mp.pl/zasady/107898,jaka-wode-pic

www.zdrowiezroslin.pl