Chleb świętojański – na przekór nazwie – nie ma
nic wspólnego z pieczywem. To wiecznie zielona roślina strączkowa w owocach,
której można znaleźć dużo wartościowych składników. Dietetycy zachęcają, by
suszony miąższ stosować, jako zamiennik kakao, ponieważ ma podobny smak,
a nie zawiera kofeiny.
Szarańczyn strąkowy, zwany także karobem to
jedna z najstarszych roślin uprawianych przez człowieka. Określenie „chleb
świętojański” to wynik pojawienia się w Biblii. Znany z przypowieści syn
marnotrawny „pragnął napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie,
lecz nikt mu ich nie dawał”. W czasach biblijnych szarańczyn był wysoko ceniony,
jako pasza dla zwierząt domowych.
Szarańczyn strąkowy, zwany inaczej drzewem
karobowym, karobem lub z łaciny ceratonią (Ceratonia siliqua L.) to
gatunek zimozielonego drzewa należący do rodziny bobowatych (Fabaceae).
Spotkać go można w stanie dzikim i w uprawie w regionie śródziemnomorskim. I to
właśnie jego owoce - strąki - nazywane są chlebem świętojańskim.
Drzewo dorasta do 15 m (maksymalnie do 25 m).
Liście opadają co dwa lata w lipcu i tylko częściowo odnawiane są wiosną
następnego roku (w kwietniu i maju). Rozdzielnopłciowe kwiaty są bez korony:
kwiat męski z 5 pręcikami [fot.2], kwiat żeński z 1 słupkiem [fot.3]. Zebrane
są w groniaste lub kotkowate kwiatostany. Owoce to duże strąki w skórzastej
okrywie – do 20 cm długości i 2 cm szerokości, z miąższem miękkim, brązowawym.
Owoce zawierają 4-12 twardych nasion w kolorze brązowym.
Ceratonia to przede wszystkim roślina uprawna.
W rejonie Morza Śródziemnego oraz w Azji Mniejszej występują jej duże
plantacje, przypominające nasze sady. Nie jest tam jednak powszechnie spożywany
i traktowana jest raczej jako roślina pastewna. Owoce, zawierające do 50%
cukrów, do czasu rozpowszechnienia się trzciny cukrowej i buraków cukrowych
były głównym źródłem cukru dla mieszkańców regionu. W smaku owoce przypominają
osłodzone kakao, dlatego też używane są jako jego zastępnik, głównie ze względu
na bardzo niską zawartość tłuszczu, hipoalergiczność oraz brak kofeiny.
Wypiekom i polewom owoce przerobione na mąkę nadają ciemną barwę.
Z owoców chleba świętojańskiego wyciska się sok
nazywany kaftanem. Kaftan jest wykorzystywany jako syrop do konserw owocowych,
dodatek do wyrobu napojów alkoholowych. Zmielone i wypalone nasiona mogą
zastąpić kawę.
Z nasion ceratonii wytwarza się gumę karobową
(mączka chleba świętojańskiego) wykorzystywaną jako substancja zagęszczająca
(oznaczana symbolem E410). Karob stosowany jest też w przemyśle kosmetycznym,
papierosowym, przy produkcji syropów, papieru.
Nasiona karobu, ze względu na jednolity rozmiar
i stałą wagę (ok. 200 mg), służyły jako precyzyjna jednostka masy (używane dziś
na określenie tej jednostki słowo karat, wywodzi się od greckiego słowa
keration oznaczającego właśnie karob; wysuszone nasiona chleba świętojańskiego
mają stałą masę).
Według Biblii: Mt 3:4 Jan Chrzciciel żywił się
szarańczą (w greckim oryginale tekstu – akris, szarańcza), a strąki szarańczynu
przypominają szarańczę (stąd wzięła się nazwa drzewa, oraz nazwa świętojański –
od Jana Chrzciciela). Jako roślina pastewna wymieniona jest w ewangelii Łukasza
15:16 (po grecku – keration).
Prawdę mówiąc chleb świętojański nie należy do
smacznych owoców. Jego słodki smak ujawnia się dopiero po przeżuciu twardych
strąków. Mogą być spożywane na surowo lub po przetworzeniu i właśnie
przetworzone znalazły liczne zastosowania w dzisiejszym przemyśle. Z
wysuszonego i zmielonego miąższu otrzymujemy doskonały zamiennik kakao. Jednak
w odróżnieniu od popularnego produktu z nasion kakaowca, nie zawiera kofeiny i
teobrominy, które są uzależniające i mogą powodować alergie. Poza tym chleb
świętojański ma bardzo niską zawartość tłuszczu, natomiast składników
odżywczych mu nie brakuje. Jest w nim wapń, fosfor, potas, żelazo i magnez.
Mączka karobowa w postaci proszku znalazła
szerokie zastosowanie w cukiernictwie i piekarnictwie, ponieważ można z niego
otrzymać zdrową namiastkę czekolady. W przeciwieństwie do niej, nie zawiera
kwasu szczawiowego, który przeszkadza w przyswajaniu wapnia i cynku.
Chleb świętojański jest wykorzystywany do
przygotowania napojów i koktajli. Ze strąków otrzymuje się smaczne wina i
likiery.
Dawniej strąki chleba świętojańskiego stosowano
również w lecznictwie, ponieważ posiada on właściwości zdrowotne: poprawia
trawienie, obniża poziom cholesterolu we krwi, działa jako antyutleniacz,
pomaga w powstrzymywaniu biegunki u dzieci i dorosłych, ma właściwości
wykrztuśne, zawiera kwas galusowy wykazujący działanie przeciwbólowe i
antybakteryjne, a dzięki dużej zawartości wapnia i fosforu jest wykorzystywany
w walce z osteoporozą. Z owoców szarańczyna można też otrzymać melasę - gęsty
syrop o karmelowym posmaku, który stanowi zdrowy zamiennik cukru.
Karob to
nieocenione źródło białka, żelaza, magnezu, fosforu, wapna i węglowodanów. Te
wszystkie składniki odżywcze potrzebne są o prawidłowego funkcjonowania
organizm ludzkiego, zwłaszcza u kobiet w ciąży, matek karmiących, dzieci, ludzi
w podeszłym wieku czy rekonwalescentów.
Jakie właściwości ma karob?
- ma działanie antystarzeniowe, działające jak
antyutleniacz,
- poprawia trawienie,
- posiada właściwości wykrztuśne, co może mieć
szczególne znaczenie dla długoletnich palaczy, pozwalając wykrztuszać im
wydzielinę z płuc,
- jeśli spożywa się ją regularnie, to może ona zapobiegać
rakowi płuc,
- obniża poziom cholesterolu we krwi i co ważne –
nie zawiera tzw. złego cholesterolu (LDL),
- leczy biegunkę, zmniejszając jej dolegliwości,
- może być stosowany jako lek na zaburzenia
żołądkowo-jelitowe, w tym przede wszystkim refluks żołądkowo-przełykowy,
- zawiera substancję czynną, przeciwdziałającą
astmie i niwelującą objawy alergii,
- kryje w sobie witaminę E, stosowaną w leczeniu
grypy, kaszlu, a także niedokrwistości,
- dzięki zawartemu w nim kwasowi galusowemu chlebek
świętojański stosowany jest jako lek na polio,
- karob polecany jest również osobom z wysokim
ciśnieniem, gdyż nie zawiera kofeiny,
- działa przeciwbólowo, antyalergicznie,
antyseptycznie, antybakteryjnie, antywirusowo, gdyż ma w sobie kwas
galusowy i garbniki,
- jest on bogaty w fosfor i wapń, co też pozwala na
wykorzystywanie go w walce z osteoporozą
Z karobu wytwarzane są takie produkty spożywcze jak:
sok, zwany kaftanem, syrop (także i przeciwkaszlowy), naturalny krem karobowy,
cukierki, czekoladki, wina, lecznicze likiery oraz karob w proszku (tzw. mączka
chleba świętojańskiego), dodawany do ciast czy napojów. Stosowany jest przez
wegan jako zamiennik kakao, kawy oraz czekolady. Strąki i ziarna karobu stanowią
również podstawę diety zwierząt przebywających w ZOO.
Szarańczyn strąkowy jest jednym z najbardziej
użytecznych drzew śródziemnomorskich. Z jednego osobnika można uzyskać do 400
kg strąków rocznie (przeciętnie około 100kg).
W szarańczynie brak fenyloetyloaminy, która
wywołuje migrenę. Szarańczyn składa się w 8% białka i zawiera witaminy A, B,
B2, B3, D. Zawiera również wiele wapnia, fosforu, potasu i magnezu, a także
żelazo, miedź, nikiel, mangan i bar.
Szarańczyn nie zawiera kwasu szczawiowego,
który przeszkadzałby w przyswajaniu wapnia i cynku. Minerały te są nieodzowne
dla zdrowia skóry. Obecność kwasu szczawiowego w czekoladzie powoduje pryszcze,
które zazwyczaj występują u nastolatków po nadmiernym spożyciu czekolady. W każdym
przepisie można zastąpić proszek kakaowy proszkiem chleba świętojańskiego.
Szarańczyn zawiera wielocukry i substancje garbnikowe. Węglowodany powodują, że
staje się klejący i zdolny do pochłaniania wody, przez co może być
zagęstnikiem. Garbniki wiążą toksyny unieszkodliwiając je. Oczywiście chleb
świętojański nie jest lekarstwem. Jednak ci, którzy lubią czekoladę mogą
rozważyć przestawienie się na szarańczyn.
Przepisy [http://www.jadlonomia.com/2012/04/karob-i-weganskie-ciasto-karobowe.html]
Karobowy jogurt
2 łyżki proszku z owoców szarańczyna, małe
opakowanie jogurtu naturalnego – wymieszać dokładnie. Jeśli proszek zostanie
zastąpiony melasą – wtedy taki deser dodatkowo wzbogacony zostanie smakiem
karmelu.
Ciasto z karobu
100 g brązowego cukru, 100 g masła, 4 jaja,
pół łyżeczki olejku waniliowego, pół łyżeczki olejku migdałowego, 50 g mączki
chleba świętojańskiego, 40 g mąki razowej, 40 g zmielonych migdałów
Nadzienie: 80 g cukru pudru, 25 g mączki chleba
świętojańskiego, 40 g masła, 4 łyżeczki gorącej wody
Należy natłuścić dwie blachy o szerokości ok.
18 cm. Następnie utrzeć krem z margaryny i cukru do momentu uzyskania lekkiej i
puszystej masy. Wbić żółtka oraz wlać olejki. Następnie wymieszać mączkę chleba
świętojańskiego, mąkę razową i migdały. Kolejno ubić białka na sztywną pianę.
Następnie należy wymieszać suche składniki oraz pianę z białek z masą, dodając
je na przemian. Masę należy rozłożyć na przygotowanych blaszkach za pomocą
łyżki. Ciasto piecze się w piekarniku w temperaturze 180 stopni przez około 20
minut (dopóki ciasto się nie zawiąże). Następnie należy je schłodzić. Kolejny
krok to przygotowanie nadzienia. Z mączki chleba świętojańskiego, cukru pudru,
masła i wody przygotowuje się nadzienie, które później nakładane jest między
dwie warstwy ciasta.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz