Witaminowa czarna bomba – Jeżyny

Zaledwie 100 gram jeżyn pozwoli na pokrycie ponad 1/3 zapotrzebowania dziennego na witaminę C. Nie trzeba nikomu przypominać o pozytywnych właściwościach tego składnika odpowiadającego m.in. za odporność organizmu na choroby.

Owoc jeżyny tak naprawdę składa się z wielu małych owoców podczepionych do jednego rdzenia. Ta specyficzna budowa owocu sprawia także, że są znakomitym źródłem błonnika – wspomniane 100 gramów pokrywa już 1/5 zapotrzebowania dziennego. To w połączeniu z niską kalorycznością (43 kcal / 100 gram), sprawia, że są one wymarzonym owocem dla osób chcących zadbać o linię.

Za słodycz owocu odpowiada niskokaloryczny ksylitol, który jest przyjazny dla diabetyków. Po spożyciu owoców poziom cukru we krwi jest bardziej stabilny niż w przypadku innych produktów spożywczych.

Liście jeżyny do celów leczniczych zbiera się wiosną i na początku lata, przed kwitnieniem rośliny. Suszy się je w cieniu i w przewiewie. Farmakopea VI podaje, że surowiec leczniczy powinien zawierać nie mniej niż 8% garbników w przeliczeniu na pirogalol (C6H6O3 - m.cz. 126,11) . Dawka jednorazowa i dobowa, zwykle stosowana według FP VI, podana doustnie w odwarach lub zewnętrznie w odwarach, wynosi 4,5 g surowca. Liść jeżyny swoje główne działanie zawdzięcza obecności garbników hydrolizujących (galotanina, elagotanina dimeryczna) i proantocyjanidynom. Związkami czynnymi są także kwasy organiczne (cytrynowy, izocytrynowy, jabłkowy, bursztynowy, askorbowy), flawonoidy, triterpeny i sole mineralne.

Ze względu na zawartość garbników, liść jeżyny ma zastosowanie, jako środek ściągający, przeciwbiegunkowy i krwiotamujący. Podawany wewnętrznie, doustnie w biegunkach i w stanach zapalnych, w chorobie wrzodowej, wzdęciach i innych chorobach przewodu pokarmowego.

Do innych właściwości leczniczych zalicza się działanie grzybobójcze,bakteriobójcze i przeciwzapalne. 
Działanie to wykorzystywane jest także przy podaniu zewnętrznym, do płukania w stanach zapalnych gardła i błony śluzowej jamy ustnej, przy pleśniawkach oraz do kąpieli w chorobach skóry, w trądziku i egzemie. Zawarte w liściach związki czynne działają moczopędnie i napotnie, ułatwiają usuwanie toksycznych metabolitów z moczem. 

Owoce dziko rosnących jeżyn zawierają m. in. wyjątkowo dużo witaminy B1, B2, E, K, P, PP i karotenu,  poza tym minerały takie jak potas, wapń, mangan, miedź, sód, fosfor, żelazo. Zarówno owoce jak i liście jeżyny wzmacniają układ odpornościowy.

Jeżyny mają działanie przeciwgorączkowe, napotne i przeciwzapalne, zawierają naturalny kwas salicylowy. Dżem z jeżyn podaje się w okresie infekcji z gorączką,  napar z suszonych owoców jeżyny szybko gasi pragnienie. 

Picie ciepłego soku z jeżyn zaleca się przy nadwyrężonych strunach głosowych, chrypce, a także w celu wzmocnienia w okresie rekonwalescencji po chorobie lub operacji. Kompot z jeżyn i sok z jeżyn powinien znaleźć się w diecie kobiet cierpiących na zapalenie pęcherza moczowego.

Spożywanie owoców jeżyny zalecane jest przy bólach reumatycznych, bólach stawów i nerek (kamienie nerkowe), dla osób cierpiących na zapalenie pęcherzyka żółciowego, zastój żółci w przewodach żółciowych. Młode liście jeżyny zbierane wiosną (na początku kwitnienia)  pomagają w leczeniu chorób przewodu żołądkowo-jelitowego (wrzodów dwunastnicy i żołądka), wątroby i woreczka żółciowego, w przypadku różnego rodzaju zatruć pokarmowych. 

Przejrzałe owoce mają działanie przeczyszczające, niedojrzałe (zielone) i suszone stosuje się w leczeniu biegunki. Są powszechnie stosowane w celu poprawy apetytu.

                    

Owoce i liście jeżyny przyspieszają metabolizm, obniżają poziom złego cholesterolu,  pomagają w leczeniu otyłości i cukrzycy, obniżają poziom glukozy we krwi. Odwar z korzeni jeżyny stosowanych, jako środek moczopędny, także w cukrzycy.

Napary z liści jeżyn normalizują pracę układu hormonalnego, mają zastosowanie w okresie menopauzy i przy silnych bólach menstruacyjnych.
Owoce i liście jeżyny są pomocne w leczeniu chorób pęcherza i chorób nerek, mają działanie moczopędne.

Spożywane świeże owoce pobudzają przepływ krwi w mózgu, poprawiają pamięć. Poza tym jeżyny mają pozytywny wpływ na pracę ośrodkowego układu nerwowego, poprawiają, jakość snu, zmniejszają pobudliwość. Są polecane szczególnie dzieciom.

Jeżyny zawierają substancje zapobiegające rozwojowi nowotworów i oczyszczające organizm z odpadów przemysłowych.

Ponieważ liście jeżyny posiadają silne działanie bakteriobójcze wykorzystuje się je do płukania jamy ustnej przy bólu i zapaleniu gardła i dziąseł, także przy ropnych infekcjach.
Stosuje się je w leczeniu egzemy, półpaśca, trudno gojących się ran i wrzodów na nogach, siniaków.

Przeprowadzone badania udowodniły, że ekstrakt z liści jeżyny spowalnia procesy starzenia się skóry na drodze zahamowania aktywności metaloproteinazy MMP1 (grupa enzymów mających zdolność do degradacji białek zawartych w macierzy międzykomórkowej).

WŁAŚCIWOŚCI PRZECIWNOWOTWOROWE

Choroby nowotworowe są chorobami cywilizacyjnymi coraz częściej atakującymi organizm ludzki. Jednocześnie ich leczenie nie zawsze jest skuteczne, chociażby z powodu oporności w stosunku do znanych i używanych leków, a także ze względu na ich szkodliwy wpływ na człowieka. Z tego też względu wciąż poszukiwane są naturalne produkty, które mogłyby być dobrymi lekami przeciwnowotworowymi, niepowodującymi tylu efektów ubocznych jak obecnie stosowane chemioterapeutyki. Rośliny z rodzaju Rubusznane są ze swych właściwości przeciwnowotworowych. Ze względu na dużą zawartość substancji przeciwutleniających niszczą one wolne rodniki, które są szkodliwe dla komórek i ostatecznie mogą prowadzić do powstawania nowotworów. Ponadto pomagają one w ochronie i wzmacnianiu odporności organizmu, co również zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory.

W medycynie chińskiej jeżyny wykorzystywane były od wieków w leczeniu różnych chorób wątroby, w tym również nowotworów tego narządu. Nowotwór wątroby (HCC) zajmuje piąte miejsce wśród najczęściej występujących nowotworów, natomiast trzecie pod względem śmiertelności. Zhao i wsp. badali przeciwnowotworowy potencjał alkaloidów wyekstrahowanych z korzeni Rubus aleaefolius Poir przeciwko ludzkim komórkom nowotworowym wątroby (HepG2). Wykazali, że substancje te hamują wzrost komórek nowotworowych zarówno in vitro, jak i in vivo. Alkaloidy powodowały zmniejszenie objętości i masy nowotworu, natomiast nie wpływały negatywnie na masę ciała myszy, co świadczy o braku efektów ubocznych dla organizmu. Alkaloidy obniżały żywotność komórek HepG2, wywoływały ich apoptozę. Wykazano również, że alkaloidy z jeżyny R. aleaefolius odznaczają się także właściwościami antyangiogennymi (hamują tworzenie się nowych naczyń krwionośnych), co również częściowo tłumaczy ich przeciwnowotworowe właściwości.

Przeciwproliferacyjne właściwości ekstraktów z korzeni jeżyny Rubus parvifolius L. wykazano wobec ludzkich komórek białaczki szpikowej zarówno w badaniach in vitro, jak i in vivo. Ekstrakt z korzenia, podawany do pożywienia myszy w ilości 1 g dziennie, hamował wzrost nowotworu o 84,8%. Wykazano, że saponiny obecne w ekstrakcie znacząco hamują również rozrost komórek nowotworowych skóry (czerniaka) in vitro i in vivo, poprzez zwiększenie apoptozy komórek nowotworowych.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest przewlekłą chorobą zapalną, która 10-krotnie zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory okrężnicy. Wykazano, że u myszy karmionych jeżynami (w postaci sproszkowanej) znacząco zmniejszone zostały uszkodzenia okrężnicy wywoływane DSS (siarczanem dekstranu sodu). Ochronne działanie związane jest z utrzymaniem właściwej masy ciała myszy oraz zmniejszeniem owrzodzenia okrężnicy.

Dane epidemiologiczne wskazują, że powstawanie nowotworów przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka, jelit) może być częściowo hamowane poprzez dietę bogatą w warzywa i owoce. Nowotwory te są bardzo wrażliwe na modyfikacje diety, prawdopodobnie ze względu na bezpośredni kontakt substancji bioaktywnych zawartych w składnikach pokarmowych. Ekspresja enzymu COX-2 wzrasta w komórkach w stanie zapalnym. Tak więc hamowanie aktywności COX-2 może być wskaźnikiem potencjalnych właściwości przeciwnowotworowych. Owoce jeżyn jamajskich w stężeniu 100 μg/ml hamują aktywność enzymu COX-2 w około 20%. Ponadto ekstrakty z owoców tych jeżyn hamują rozwój nowotworów płuc, odbytu (o 50% ekstrakt heksanolowy, o 30% etanolowy), żołądka (o 37% ekstrakty heksanolowe, 5% ekstrakty etanolowe), piersi (o 24% ekstrakt heksanolowy). Przeciwnowotworowe właściwości wykazywały również ekstrakty wodne i etanolowe z suszonych i świeżych owoców Rubus caesius. Zahamowanie tworzenia nowotworów było zależne od rodzaju ekstraktu, jednakże wahało się od 30 do 100%. Również wodne ekstrakty niedojrzałych owoców R. coreanus hamowały rozrost komórek nowotworowych linii HT-29 (komórki nowotworowe okrężnicy i jelita grubego), podczas gdy ekstrakty etanolowe wykazywały tylko minimalny efekt. Wodny ekstrakt hamował syntezę DNA oraz apoptozę w komórkach HT-29. Ponadto wodno-etanolowe ekstrakty z Rubus sanctus wykazywały ochronne działanie na wyizolowane komórki wątrobowe szczura traktowane toksycznym tetrachlorkiem węgla (CCl4).

Wykazano, że rośliny wykorzystywane w chińskiej medycynie tradycyjnej, w tym Rubus sp., o właściwościach przeciwnowotworowych, odznaczają się wyższą aktywnością przeciwutleniającą niż inne rośliny. Ponadto aktywność przeciwutleniająca jest ściśle skorelowana z zawartością związków fenolowych, których jest o wiele więcej niż w innych roślinach. Niektóre związki fenolowe mogą hamować rozwój nowotworów poprzez działanie przeciwutleniające lub przez modyfikację funkcji wielu białek. Związki fenolowe mogą hamować różne stadia procesu nowotworowego. Modulują one sekrecję kinaz białkowych w proliferujących komórkach nowotworowych, indukują ekspresję enzymów przeciwnowotworowych. Niektóre taniny wykazują właściwości przeciwnowotworowe prawdopodobnie z powodu ich właściwości przeciwutleniających. Silne działanie ochronne witaminy C obserwowane jest w przypadku nowotworów żołądka, górnej części przewodu pokarmowego i trzustki. Natomiast istnieje niewiele dowodów popierających ochronne właściwości witaminy C wobec nowotworów jelita grubego, piersi i prostaty. Obserwowano, że flawonoidy zawarte w pożywieniu hamują wzrost komórek nowotworowych in vitro. Reasumując te doniesienia, można stwierdzić, że ekstrakty z różnych gatunków jeżyn mogą być wykorzystywane jako potencjalne leki przeciwko wielu nowotworom.

Dietrich Frohne proponuje: w niespecyficznych, ostrych biegunkach zalać 2 łyżki liści filiżanką gotującej się wody, po 10 minutach przecedzić, pić świeżo przyrządzoną herbatkę kilka razy dziennie między posiłkami. W herbatce domowej lub śniadaniowej używa się również liści sfermentowanych. Herbata ze sfermentowanych liści bywa stosowana, jako namiastka herbaty czarnej.

Wolfgand Hensel podaje przepis herbatki ziołowej:  zmieszać liście jeżyny i maliny w równych proporcjach. Dodać kwiat lipy, suszone owoce dzikiej róży i ziele mięty dla zwiększenia aromatu. 2 łyżeczki mieszanki zalać w filiżance wrzącą wodą i przecedzić po 10 minutach. 
Do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego proponuje się odwary: płynne, wodne mieszanki ziołowe. Otrzymuje się je, ogrzewając rozdrobniony surowiec z określoną objętością wody i utrzymuje się w stanie wrzenia przez 30 minut.
Zalecana jest także nalewka – do stosowania zewnętrznego w zmianach skórnych, takich jak trądzik pospolity i trądzik różowaty, zmiany skórne sączące i łojotok. 

Przepisy z jeżyn

Stosowanie domowych przepisów w czasie choroby i rekonwalescencji należy skonsultować z lekarzem. Nie wolno na własną rękę zwiększać proporcji i częstotliwości zażywania nawet roślinnych środków.
Podawanie ziół dzieciom oraz długotrwałe kuracje ziołowe zawsze trzeba uzgodnić z lekarzem.

Liście jeżyny powinny być zbierane, gdy są młode – wiosną lub na początku lata.

Napar z liści jeżyny w zapaleniu krtani, oskrzeli i tchawicy
2 łyżki suszonych liści zalać około 400 ml wrzącej wody i zaparzać w termosie przez 3-4 godziny. Przecedzić i powoli pić ciepły napar 4 razy dziennie po pół szklanki.

Płukanka ze świeżych  liści jeżyny w zapaleniu jamy ustnej i bólu gardła
4 łyżki posiekanych świeżych liści zalać 0,5 l wrzącej wody. Płukać tak często, jak to możliwe.

Napar z liści jeżyny obniżający poziom cukru we krwi, dla cukrzyka
Zaparzać w termosie łyżkę posiekanych liści zalanych szklanką wrzącej wody. Po 2 godzinach przecedzić. Pić po pół szklanki 4 razy dziennie na pół godziny przed posiłkiem.

Napar z liści i owoców jeżyny przy cukrzycy
2 łyżeczki suszonych owoców jeżyny i liści zalać w termosie szklanką wrzącej wody i zaparzać przez pół godziny. Przecedzić. Pić po 1/3 szklanki naparu trzy razy dziennie.

Wywar z suchych liści jeżyny przy zapaleniu błony śluzowej żołądka
Łyżkę liści zalać szklanką wrzącej wody i gotować pod przykryciem przez 5 minut. Wyłączyć gaz i pozostawić w naczyniu jeszcze przez dwadzieścia minut. Pić 3-4 razy dziennie po 50 ml wywaru.

Wywar z liści jeżyny przy zapaleniu błony śluzowej żołądka, wrzodzie żołądka i dwunastnicy
Łyżkę suszonych lub świeżych pociętych liści jeżyny wsypać do termosu, zalać szklanką wrzącej wody, szczelnie zamknąć i zaparzać przez 3 godziny. Po tym czasie odcedzić. Pić po 50 ml naparu 3-4 razy dziennie na 20 minut przed posiłkami.

Napar z liści jeżyny, maliny, mięty i kwiatów rumianku na ból żołądka, wzdęcia, niestrawność, biegunkę
Wymieszać po 10 g suszonych liści jeżyn, liści malin, mięty i kwiatostanów rumianku. Łyżkę mieszanki zalać w termosie 250 ml wrzącej wody. Po 10 minutach przecedzić.

Napar z suchych liści jeżyny, wyczerpanie nerwowe i przejawy histerii, normalizuje sen
Łyżkę liści jeżyny wsypać do termosu, zalać 200 ml wody i zaparzać przez 30 minut. Pić 3 razy dziennie przed posiłkami po 2 łyżki wywaru. Systematycznie stosowana herbata to doskonały domowy środek na sen przy wyczerpaniu nerwowym.

Napar ze świeżych liści jeżyny łagodzący objawy menopauzy
2 łyżki świeżych jeżyn (lub łyżkę suszonych) zalać szklanką wrzącej wody. Zaparzać pod przykryciem przez godzinę, przecedzić. Pić 3 razy dziennie po 1 szklance.

Napar przy osłabieniu, zatruciu odpadami przemysłowymi, anemii i braku apetytu
5 g liści jeżyny, 5 g kwiatu białej akacji, 7 g ziela dziurawca zalać 200 ml wrzącej wody. Zaparzać przez 4 godziny, odcedzić. Pić 3 razy dziennie po 50 ml naparu na 15 minut przed posiłkiem.

Napar z liści i kwiatów jeżyny przy miażdżycy i nadciśnieniu
2 dag liści i kwiatów jeżyny zalać 400 ml wrzącej wody i zaparzać przez 4 godziny. Pić 3 razy dziennie po 100 ml na 30 minut przed posiłkiem.

Odwar z liści i kwiatów jeżyny w czasie biegunki
10 g suchych liści i kwiatów jeżyny zalać 200 ml wody i doprowadzić do wrzenia. Gotować przez 15 minut. Odstawić pod przykryciem na 2 godziny i przyjmować 4 razy dziennie po 1 łyżce. Delikatny domowy sposób na rozwolnienie.

Lecznicza nalewka z liści jeżyny na bóle reumatyczne
5 dag zdrowych liści zalać w butelce 0,5 l czystej wódki, szczelnie zamknąć. Zostawić w
ciemnym miejscu. Po tygodniu leczniczą nalewkę z liści jeżyn można używać do wcierania w bolące stawy lub do okładów.

Przeciwwskazania

·                     Jeżyna może czasem powodować reakcje alergiczne objawiające się nie tylko wysypką. Mogą wystąpić wymioty, biegunka, a nawet obrzęk błon śluzowych i zaburzenia pracy serca. Na niebezpieczne reakcje organizmu nie trzeba długo czekać, zaledwie kilka minut (rzadko pojawiają się po 2-3 dniach). Przed przybyciem lekarza trzeba wypić kilka szklanek ciepłej wody, następnie wywołać wymioty wkładając palce głęboko do gardła, szybko zażyć środek hamujący reakcje alergiczne.

·                     Świeże owoce i sok z jeżyn powinno się spożywać bardzo ostrożnie przy chorobie wrzodowej, zapaleniu błony śluzowej żołądka, nadkwasocie.

·                     Sok z jeżyn tak silnie obniża ciśnienie, że osoby z hipotonia mogą stracić przytomność.

Jeżyny są one niezbyt popularną konkurencją dla malin. Niestety, nie goszczą często na polskich stołach, być może, dlatego, że nie każdy wie, co smacznego można z nich wyczarować. A przecież dla chcącego nic trudnego, bo przetwory z jeżyn są przepyszne!

Przetwory z jeżyn - konfitury i dżemy

Jeżyny ogrodowe lub leśne (różnią się smakiem i wielkością, te ogrodowe są oczywiście większe) trzeba przejrzeć, aby nie trafiły się nadpsute. Trzeba uważać, ponieważ jeżyny bardzo szybko fermentują. Następnie myjemy i osączamy, aby nie „dokładać” wody do naszych przetworów, ponieważ trzeba będzie ja później odparować.

Dżem jeżynowy

Dżem jeżynowy przygotowujemy z 1 kg dużych i ładnych owoców, 5 łyżek wody i 70 dag cukru. Połowę jeżyn rozgotowujemy z wodą i przecieramy przez sito. Tak powstały przecież odparowujemy na małym ogniu tak, by pozostało połowę jego objętości. Następnie dodajemy cukier i dokładnie mieszamy, czekając, aż się rozpuści. Potem dodajemy resztę jeżyn i dusimy przez około 30 minut, od czasu do czasu mieszając. Gorący dżem rozlewamy do wyparzonych słoików, czekamy aż wystygnie i szczelnie zakręcamy.

Konfitura jeżynowa

Do przygotowania jeżynowej konfitury również potrzebujemy 1 kg dorodnych owoców, a także szklankę soku z jeżyn i 1 kg cukru (tradycyjnie proporcja owoców do ilości cukru w konfiturze to 1:1). Owoce musimy starannie przebrać i wypłukać, a z cukru i soku zrobić syrop. Lekko przestudzonym syropem zalewamy owoce i odstawiamy w chłodne miejsce na kilkanaście godzin. Po tym czasie gotujemy konfiturę do momentu wrzenia, potem jeszcze przez 15 minut. Gorącą konfiturę przekładamy do wyparzonych słoików, zakręcamy i studzimy.

W trakcie gotowania musimy pamiętać o regularnym szumowaniu.

Galaretka jeżynowa

Ciekawym pomysłem jest również pikantna galaretka jeżynowa. Można ją wykorzystać, jako dodatek do pieczonego drobiu i sosów. Do jej przygotowania potrzebujemy 1,5 kg owoców, 1 szklankę przegotowanej wody, kieliszek białego wina wytrawnego, sok z 2 cytryn, po 0,25 łyżeczki cynamonu, gałki muszkatołowej i mielonych goździków, 0,25 łyżeczki skórki otartej z cytryny oraz cukier. Owoce wrzucamy do garnka, zasypujemy przyprawami i skórką cytrynową oraz zalewamy wodą i winem. Całość gotujemy na małym ogniu około 30 minut, stale mieszając.

W ten sposób ugotowane owoce przeciskamy przez ściereczkę. Na szklankę soku z jeżyn przypada 20 dag cukru. Sok jeżynowy z cukrem i sokiem z cytryny gotujemy jeszcze przez 15 minut. Gotową galaretkę rozlewamy do słoiczków i pasteryzujemy na sucho.

Kompot z jeżyn

Na kompot z jeżyn potrzeba 0,5 kg owoców, 100 g cukru, 0,5 szklanki słodkiego czerwonego wina, skórkę otartą z połowy cytryny, sok z połowy cytryny, cukier waniliowy oraz wodę. Dwie szklanki wody zagotowujemy z cukrem, cukrem waniliowym, sokiem i skórką z cytryny. Ostudzony syrop mieszamy z winem i zalewamy nim przekrojone na pół owoce. Najlepiej podawać schłodzony.

Alkohole z jeżyn

Aby przygotować wino stołowe z jeżyn, należy dodać 2,5 l wody na 10 l oczyszczonego soku z jeżyn. Do tego trzeba wsypać 2 kg cukru i 2 g pożywki dla drożdży. Sok powinien być pozostawiony do fermentacji w temperaturze ok. 20⁰C. Po procesie fermentacji należy dolać wino do pełna i pozostawić z drożdżami do sfermentowania. Taka proporcja pozwala otrzymać ok. 13 l wina. 

Na nalewkę z jeżyn potrzeba ok. litra owoców, 75 dag cukru, 0,5 litra wódki i 0,25 l spirytusu. Przebrane i umyte jeżyny wsypujemy do słoja, zasypujemy cukrem i szczelnie zamykamy na kilka dni. Po tym czasie całość zalewamy spirytusem i ponownie zamykamy na kilka dni. Następnie przelewamy syrop do drugiego słoja, a pozostałe jeżyny dokładnie zgniatamy i zalewamy wódką.

Po tygodniu przelewamy zawartość drugiego słoja (tego z wódką) do pierwszego (ze spirytusem), dokładnie mieszamy, filtrujemy i rozlewamy do butelek. Dokładnie zamknięte pozostawiamy w zacienionym miejscu na kilka miesięcy, by nalewka dojrzała.

www.zdrowiezroslin.pl

Piśmiennictwo

1. Patel AV, Rojas-Vera J, Dacke CG. Therapeutic constituents and actions of Rubus species. Curr Med Chem 2004; 11(11):1501-12. 2.Verma R, Gangrade T, Punasiya R i wsp. Rubus fruticosus (blackberry) use as an herbal medicine. Pharmacogn Rev 2014; 8(16):101-4. 3. Zieliński J. The genus Rubus (Rosaceae) in Poland. Pol Botan Stud 2004; 16. 4. Zia-Ul-Haq M, Riaz M, De Feo V i wsp. Rubus fruticosus L.: Constituents, biological activities and health related uses. Molecules 2014; 19(8):10998-1029. 5. Grabek-Lejko D, Wojtowicz K. Comparison of antibacterial and antioxidant properties of fruits and leaves of blackberry (Rubus plicatus) and raspberry (Rubus idaeus). J Microb Biotech Food Sci 2014; 3(6):514-8. 6. Lee J, Dossett M, Finn CE. Rubus fruit phenolic research: The good, the bad, and the confusing. Food Chem 2012; 130(4):785-96. 7. Grabek-Lejko D, Tomczyk-Ulanowska K. Phenolic content, antioxidant and antibacterial activity of selected natural sweeteners available on the Polish market. J Env Sci Health B 2013; 48(12):1089-96. 8. Krishnaiah D, Sarbatly R, Nithyanandam R. A review of the antioxidant potential of medicinal plant species. Food Bioprod Proc 2011; 89(3):217-33. 9. Deighton N, Brennan R, Finn C i wsp. Antioxidant properties of domesticated and wild Rubus species. J Sci Food Agric 2000; 80:1307-13. 10. Paredes-López O, Cervantes-Ceja ML, Vigna-Pèrez M i wsp. Berries: improving human health and healthy aging, and promoting quality life-a review. Plant Foods Human Nutr 2010; 65(3):299-308. 11. Tutin TG, Heywood VH, Burges NA i wsp. (eds.). Flora Europaea, Rosaceae to Umbelliferae. Vol. 2. Cambridge University Press 2010; 7-25. 12. Pavlović AV, Dabić DČ, Momirović NM i wsp. Chemical composition of two different extracts of berries harvested in Serbia. J Agric Food Chem 2013; 61(17):4188-94. 13. Dujmović-Purgar D, Duralija B, Voća S i wsp. A comparison of fruit chemical characteristics of two wild grown Rubus species from different locations of Croatia. Molecules 2012; 17(9):10390-8. 14. Buricova L, Andjelkovic M, Cermakova A i wsp. Antioxidant capacities and antioxidants of strawberry, blackberry and raspberry leaves. Czech J Food Sci 2011; 29(2):181-9. 15. Moyer RA, Hummer KE, Finn CE i wsp. Anthocyanins, phenolics, and antioxidant capacity in diverse small fruits: Vaccinium, Rubus and Ribes. J Agric Food Chem 2002; 50:519-25. 16. Sariburun E, Sahin S, Demir C i wsp. Phenolic content and antioxidant activity of raspberry and blackberry cultivars. J Food Sci 2010; 75(4):C328-35. 17. Garzón GA, Riedl KM, Schwartz SJ. Determination of anthocyanins, total phenolic content, and antioxidant activity in Andes berry (Rubus glaucus Benth). J Food Sci 2009; 74(3):C227-32. 18. Siriwoharn T, Wrolstad RE, Finn CE i wsp. Influence of cultivar, maturity, and sampling on blackberry (Rubus L. hybrids) anthocyanins, polyphenolics, and antioxidant properties. J Agric Food Chem 2004; 52(26):8021-30. 19. Tadesse S, Adres K, Veeresham C. Antioxidant activities of three Rubus species growing in Ethiopia. Eth Pharm J 2007; 25:103-10. 20. Cai Y, Luo Q, Sun M i wsp. Antioxidant activity and phenolic compounds of 112 traditional Chinese medicinal plants associated with anticancer. Life Sci 2004; 74:2157-84. 21. Dall’Acqua S, Cervellati R, Loi MC i wsp. Evaluation of in vitro antioxidant properties of some traditional Sardinian medicinal plants: Investigation of the high antioxidant capacity of Rubus ulmifolius. Food Chem 2008; 106:745-9. 22. Egea I, Sánchez-Bel P, Romojaro F i wsp. Six edible wild fruits as potential antioxidant additives or nutritional supplements. Plant Foods Human Nutr 2010; 65(2):121-9. 23. Motamed SM, Naghibi F. Antioxidant activity of some edible plants of the Turkmen Sahra region in northern Iran. Food Chem 2010; 119:1637-42. 24. Gawron-Gzella A, Dudek-Makuch M, Matławska M. DPPH radical scavenging activity and phenolic compound content in different leaf extracts from selected blackberry species. Acta Biol Cracov Ser Botan 2012; 54(2):32-8. 25. Acosta-Montoya O, Vaillant F, Cozzano S i wsp. Phenolic content and antioxidant capacity of tropical highland blackberry (Rubus adenotrichus Schltdl.) during three edible maturity stages. Food Chem 2010; 119:1497-501. 26. Kivi AR, Sartipnia N. Environmental and genetic variation of phenolic compounds and antioxidant capacity in raspberry. Int J Biosci 2013; 3(10):153-9. 27. Kivi AR, Sartipnia N, Khalkali MB. Comparative phenolic content and antioxidant activities of four wild raspberries in Iran. J Appl Sci Agric 2014; 9(6):2419-24. 28. Reyes-Carmona J, Yousef GG, Martinez-Peniche RA i wsp. Antioxidant capacity of fruit extracts of blackberry (Rubus sp.) produced in different climatic regions. J Food Sci 2005; 70(7):497-503. 29. Fu Y, Zhou X, Chen S i wsp. Chemical composition and antioxidant activity of Chinese wild raspberry (Rubus hirsutus Thunb.). Food Sci Technol 2015; 60(2):1262-8. 30. Zeidan R, Oran S. Antioxidant activity of leaf and fruit extracts of Jordanian Rubus sanguineus Friv. (Rosaceae). J Med Plants Res 2014; 8(39):1179-90. 31. Szajdek A, Borowska J. Właściwości przeciwutleniające żywności pochodzenia roślinnego. Żywn Nauka Technol Jakość 2004; 4(41):S5-28. 32. Gryszczyńska B, Iskra M, Gryszczyńska A i wsp. Aktywność przeciwutleniająca wybranych owoców jagodowych. Post Fitoter 2011; (4):265-74. 33. George BP, Parimelazhagan T, Chandran R i wsp. A comparative study on in vitro and in vivo antioxidant properties of Rubus ellipticus and Rubus niveus. Pharmacol 2014; 5(7):247-55. 34. Martini S, D’Addario C, Colacevich A i wsp. Antimicrobial activity against Helicobacter pylori strains and antioxidant properties of blackberry leaves (Rubus ulmifolius) and isolated compounds. Int J Antimicr Agents 2008; 34(1):50-9. 35. Radovanović BC, Milenković-Anđelković AS, Radovanović AB i wsp. Antioxidant and antimicrobial activity of polyphenol extracts from wild berry fruits grown in Southeast Serbia. Tr J Pharm Res 2013; 12(5):813-9. 36. Riaz M, Ahmad M. Antimicrobial screening of fruit, leaves, root and stem of Rubus fruticosus. J Med Plant Res 2011; 5(24):5920-4. 37. Cai Y, Hu X, Huang M i wsp. Characterization of the antibacterial activity and the chemical components of the volatile oil of the leaves of Rubus parvifolius L. Molecules 2012; 17:7758-68. 38. Thiem B, Goślińska O. Antimicrobial activities of Rubus chamaemorus leaves. Fitoter 2004; 75(1):93-5. 39. Kumar PR, Vaidhyalingam V. Antibacterial and antifungal activity of aerial parts of Rubus racemosus. Derm Pharm Lettre 2010; 2(6):16-20. 40. Galgóczy L, Hevèr T, Orosz L i wsp. Growth inhibition effect of fruit juices and pomace extracts on the enteric pathogens Campylobacter jejuni and Salmonella ser. typhimurium. Inter J Microbiol 2008; 7:1. 41. Ördögh L, Galgóczy L, Krisch J i wsp. Antioxidant and antimicrobial activities of fruit juices and pomace extracts against acne-inducing bacteria. Acta Biol Szeg 2010; 54(1):45-9. 42. González OA, Escamilla C, Danaher RJ i wsp. Antibacterial effects of blackberry extract target periodontopathogens. J Periodont Res 2013; 48(1):80-6. 43. Quave CL, Estèvez-Carmona M, Compadre CM i wsp. Ellagic acid derivatives from Rubus ulmifolius inhibit Staphylococcus aureus biofilm formation and improve response to antibiotics. PLoS One 2012; 7(1):e28737. 44. Turker AU, Yildirim AB, Karakas FP. Antibacterial and antitumor activities of some wild fruits grown in Turkey. Biotech Equip 2012; 26(1):2765-72. 45. Talekar SJ, Chochua S, Nelson K i wsp. 220-F2 from Rubus ulmifolius kills Streptococcus pneumoniae planktonic cells and pneumococcal biofilms. Plos One 2014; (5):e97314. 46. Amkraz N, Talibi I, Boubakter H i wsp. Antioxidant acitivity, phenols and flavonoids contents and antibacterial activity of some Maroccan medicinal plants against tomato bacterial canker agent. Afr J Biotech 2014; 13(49):4515-22. 47. Sisti M, De Santi M, Fraternale D i wsp. Antifungal activity of Rubus ulmifolius Schott standardized in vitro culture. LWT 2008; 946-50. 48. Heinonen M. Antioxidant activity and antimicrobial effect of berry phenolics – a Finnish perspective. Mol Nutr Food Res 2007; 51:684-91. 49. Puupponen-Pimiä R, Nohynek L, Hartmann-Schmidlin S i wsp. Berry phenolics selectively inhibit the growth of intestinal pathogens. J Appl Microb 2005; 98(4):991-1000. 50. Oh M, Bae SY, Lee JH i wsp. Antiviral effects of black raspberry (Rubus coreanus) juice on foodborne viral surrogates. Foodborn Pathogen Dis 2012; 9(10):915-21. 51. Kim TG, Kang SY, Jung KK i wsp. Antiviral activities of extracts isolated from Terminalis chebula Retz., Sanguisorba officinalis L., Rubus coreanus Miq. and Rheum palmatum L. against hepatitis B virus. Phytother Res 2001; 15(8):718-20. 52. Müller V, Chávez JH, Reginatto FH i wsp. Evaluation of antiviral activity of South American plant extracts against herpes simplex virus type 1 and rabies virus. Phythother Res 2007; 21(10):970-4. 53. Koh YJ, Cha DS, Ko JS i wsp. Anti-inflammatory effect of Taraxacum officinale leaves on lipopolysaccharide-induced inflammatory responses in RAW 264.7 cells. J Med Food 2010; 13(4):870-8. 54. Pergola C, Rossi A, Dugo P i wsp. Inhibition of nitric oxide biosynthesis by anthocyanin fraction of blackberry extract. Nitric Oxide 2006; 15:30-9. 55. Cuevas-Rodríguez EO, Dia VP, Yousef GG i wsp. Inhibition of pro-inflammatory responses and antioxidant capacity of Mexican blackberry (Rubus spp.) extracts. J Agric Food Chem 2010; 58(17):9542-8. 56. Fazio A, Plastina P, Meijerink J i wsp. Comparative analyses of seeds of wild fruits of Rubus and Sambucus species from Southern Italy: fatty acid composition of the oil, total phenolic content, antioxidant and anti-inflammatory properties of the methanolic extracts. Food Chem 2013; 140(4):817-24. 57. Seeram NP, Adams LS, Zhang Y i wsp. Blackberry, black raspberry, blueberry, cranberry, red raspberry, and strawberry extracts inhibit growth and stimulate apoptosis of human cancer cells in vitro. J Agric Food Chem 2006; 54(25):9329-39. 58. George BP, Parimelazhagan T, Saravanan S. Anti-inflammatory, analgesic and antipyretic activities of Rubus ellipticus Smith, leaf methanol extracts. Int J Pharm Pharmacol Sci 2013; 5(2):220-4. 59. George BP, Parimelazhagan T, Chandran R i wsp. A comparative study on in vitro and in vivo antioxidant properties of Rubus ellipticus and Rubus niveus. Pharmacol 2014; 5(7):247-55. 60. Montrose DC, Horelik NA, Madigan JP i wsp. Anti-inflammatory effects of freeze-dried black raspberry powder in ulcerative colitis. Carcinogen 2011; 32(3):343-50. 61. George BP, Parimelazhagan T, Chandran R. Anti-inflammatory and wound healing properties of Rubus fairholmianus Gard. Root an in vivo study. Ind Crops Prod 2014; 54:216-25. 62. Zhao J, Chen X, Lin W i wsp. Total alkaloids of Rubus aleaefolius Poir inhibit hepatocellular carcinoma growth in vivo and in vitro via activation of mitochondrial-dependent apoptosis. Int J Oncol 2013; 42(3):971-8. 63. Zhang XJ, Xu XF, Gao RL i wsp. Rubus parvifolius L. inhibited the growth of leukemia K562 cells in vitro and in vivo. Chinese J Int Med 2014; 20(1):36-42. 64. Zheng ZX, Zhang LJ, Huang CX i wsp. Antitumor effect of total saponins of Rubus parvifolius on malignant melanoma. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi 2007; 32(19):2055-8. 65. Johnson IT. New approaches to the role of diet in the prevention of cancers of the alimentary tract. Mut Res 2004; 551(1-2):9-28. 66. Bowen-Forbes CS, Zhang Y, Nair MG. Anthocyanin content, antioxidant, anti-inflammatory and anticancer properties of blackberry and raspberry fruits. J Food Comp Anal 2010; 23(6):554-60. 67. Kim EJ, Lee YJ, Shin HK i wsp. Induction of apoptosis by the aqueous extract of Rubus coreanum in HT-29 human colon cancer cells. Nutrition 2005; 21:1141-8. 68. Badr AM, El-Demerdash E, Khalifa AE i wsp. Rubus sanctus protects against carbon tetrachloride-induced toxicity in rat isolated hepatocytes: isolation and characterization of its galloylated flavonoids. J Pharm Pharmacol 2009; 61(11):1511-20.