Położenie geograficzne Polski i związany z tym deficyt promieni słonecznych oraz dieta uboga w witaminę D3 przyczyniają się do powstawania jej niedoborów w organizmach większości mieszkańców naszego kraju. Chcąc utrzymać odpowiednie stężenie witaminy D3 , musimy bezwzględnie stosować suplementację odpowiednio wysoką i łatwo przyswajalną dawką
Odpowiedni poziom
witaminy D3 w organizmie powoduje obniżenie umieralności w: Stwardnieniu
rozsianym, Chorobach sercowo - naczyniowych, Nowotworach, Złamaniach kości, Cukrzycy.
Witamina D3, znana
była ludzkości już od lat dwudziestych poprzedniego wieku. Przez długi okres
czasu kojarzono ją, jako substancję wykazującą silne działanie przeciwkrzywicze
(reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu, związana jest z
modelowaniem i mineralizacją kości). Wyniki wielu prac naukowych ostatnich lat
pokazują, że związek ten posiada znacznie szersze spektrum działania. Naukowcy
odkryli udział witaminy D3 w wielu procesach fizjologicznych m.in. w regulacji
funkcjonowania układu odpornościowego, regulacji stężenia cukru we krwi,
funkcjonowaniu komórek skóry oraz układu sercowo-naczyniowego16. Te działania
witaminy D3 przyczyniają się do obniżenia całkowitej śmiertelności nawet o 25%.
Bezpośrednie działanie wit. D3 opiera się na tym, że jest
ona niezbędnym hormonem steroidowym (lipidem), który uruchamia mechanizm
regulacji ekspresji odpowiednich genów. Witamina D3 po wniknięciu do jądra
komórki łączy się z receptorem VDR, a następnie z receptorem retinoidu X i taki
kompleks łącząc się z odpowiednimi sekwencjami DNA reguluje ekspresję
docelowych genów. Liczne doniesienia wskazują na udział witaminy D3
(kalcytriolu) w procesie kontrolowania ekspresji ponad 200 genów.
Szczególnie ważnym dla utrzymania równowagi biologicznej
organizmu obszarem działania witaminy D3 jest układ sercowo-naczyniowy.
Nadciśnienie tętnicze krwi, jej zwiększona krzepliwość, czy zaburzenia pracy
serca to najczęściej odnotowywane zakłócenia pracy układu krążenia, z powodu,
których rocznie w Polsce umiera prawie 173 tysiące osób, z tego 31 tysięcy to
osoby poniżej 65 roku życia, a kolejne 30 tysięcy to osoby pomiędzy 65 a 75
rokiem życia (wg dane GUS, rocznik statystyczny 2010).
Regulacja ciśnienia krwi. Już w latach 80-tych badania
ujawniły związek pomiędzy wartością ciśnienia krwi a zamieszkiwanym regionem
globu. W toku prowadzonych obserwacji wywnioskowano, że niższe wartości
ciśnienia krwi występują u osób mieszkających w rejonach nasłonecznionych,
położonych bliżej równika w porównaniu do osób z regionów, gdzie ekspozycja na
promienie słoneczne jest dużo rzadsza i krótsza.
Badania kliniczne potwierdziły, że ekspozycja na
promieniowanie UVB, powodująca zwiększenie stężenia witaminy D3 w osoczu krwi
wiązała się z obniżeniem ciśnienia tętniczego u chorych z łagodnym
nadciśnieniem tętniczym. U osób biorących udział w badaniu Krause i wsp.
średnie stężenie witaminy D3 w osoczu wynosiło 20 ng/ml. 6-tygodniowa terapia
promieniami UVB przyczyniła się do 162% zwiększenia stężenia kalcydiolu do
około 50 ng/ml i jednoczesnego obniżenia wartości zarówno skurczowego, jak i
rozkurczowego ciśnienia średnio o 6 mm Hg.
W szeregu badań populacyjnych naukowcy potwierdzili silną
korelację zwiększonego stężenia witaminy D3 w osoczu z niższym ciśnieniem krwi.
Kristal-Boneh i wsp. wykazali w badanej populacji 100 mężczyzn o normalnych
parametrach ciśnienia, że w podgrupie z najniższym stężeniem aktywnej formy
witaminy D3 w osoczu (poniżej 24 pg/ml) wartości ciśnienia tętniczego zarówno
skurczowego, jak i rozkurczowego były wyższe odpowiednio o 10 i 3 mm Hg w
porównaniu do osób, u których stężenie kalcytriolu w osoczu było powyżej
wartości 34 pg/ml4 . W badaniu klinicznym u osób po 70 roku życia cierpiących
na niedobory witaminy D3 (stężenie poniżej 10 ng/ml) wykazano, że podawanie 800
IU witaminy D3 i 1200 mg wapnia przez 8 tygodni podwyższyło stężenie witaminy
D3 do 25 ng/ml i efektywnie obniżyło skurczowe ciśnienie krwi średnio o 13 mm
Hg w porównaniu do osób przyjmujących sam wapń bez wit. D3. O znaczeniu
witaminy D3 w aspekcie regulacji ciśnienia tętniczego świadczy fakt, że
receptory dla wit. D3 są zlokalizowane w narządach biorących udział w regulacji
ciśnienia tętniczego, tj. w ośrodkowym układzie nerwowym, nerce, nadnerczach,
ścianie naczyń, sercu. Jednak jak do tej pory nie został jednoznacznie
wyjaśniony mechanizm, za pomocą, którego substancja ta działa hipotensyjnie.
Najnowsze w tym zakresie badania molekularne pokazują, że witamina D3
bezpośrednio wpływa na komórki przykłębuszkowe zmniejszając ekspresję genów
reniny, dzięki czemu zahamowana zostaje jej produkcja i wydzielanie. Mniejsza
ilość reniny przekłada się na mniejsze stężenie aldosteronu, przez co
ograniczona zostaje zwrotna resorpcja sodu oraz wody w kanalikach nerkowych
przyczyniając się tym samym do spadku objętości i ciśnienia krwi. Badania
potwierdzają, że spożywanie witaminy D3 obniża ciśnienie krwi.
Stan naczyń krwionośnych.
Na utrzymywanie prawidłowego
ciśnienia krwi wpływa również bezpośrednio stan i kondycja naczyń krwionośnych.
Zwiększone ciśnienie krwi jest bardzo często efektem patologicznych zmian
ściany naczyń krwionośnych takich jak grubienie naczyń powodowane przerostem
warstwy mięśniowej, czy też jej wapnienie (kalcyfikacja) towarzyszące bardzo
często zmianom miażdżycowym. W świetle najnowszych doniesień, sprawne i
prawidłowe funkcjonowanie naczyń może być również zależne od witaminy D3.
Włoscy naukowcy zaobserwowali występowanie zbieżności
między niedoborami witaminy D3 (stężenia poniżej 15 ng/ml), a zwiększoną
grubością tętnic szyjnych u pacjentów z cukrzycą. Badania na modelach
zwierzęcych wykazały potencjalny udział witaminy D3 w zapobieganiu grubienia
warstwy mięśniowej naczyń krwionośnych. Witamina D3 poprzez regulację ekspresji
odpowiednich genów osłabia działanie epidermalnego czynnika wzrostu na komórki
mięśni gładkich budujących naczynia krwionośne. Powoduje to ograniczenie ich
nadmiernego namnażania i hamuje postępujące wraz z miażdżycą grubienie ściany
naczynia. Komórki mięśni gładkich w obrębie zmian miażdżycowych bardzo często
ulegają procesowi wapnienia, co zwiększa sztywność naczyń krwionośnych i wzmaga
opór naczyniowy. Dzieje się tak, ponieważ komórki te są blisko spokrewnione z
osteoblastami tkanki kostnej. Dlatego, w pewnych niekorzystnych warunkach mogą
ulegać przekształceniu do komórek podobnych do osteoblastów i produkować duże
ilości kolagenu oraz białka odpowiedzialne za proces mineralizacji macierzy
zewnątrzkomórkowej. Jak podejrzewają naukowcy witamina D3 na poziomie genetycznym
może hamować ten proces. Potwierdzenie tych przypuszczeń przynosi badanie in
vivo, w którym u osób z grupy zwiększonego ryzyka rozwoju choroby
niedokrwiennej serca wykazano, że zwiększone stężenie aktywnej formy witaminy
D3 związane jest z mniejszym stopniem wapnienia naczyń wieńcowych mierzonym
metodą tomografii wiązki elektronowej.
Oprócz działania ograniczającego wapnienie blaszki
miażdżycowej naukowcy podejrzewają, że wit. D3 może mieć również udział w
hamowaniu powstawania zmian miażdżycowych, które jak wiadomo mają podłoże
zapalne. Jak dotychczas przypuszczenia te opierają się jedynie na obserwacjach,
w których udowodniono jej działanie przeciwzapalne, ale dokładny mechanizm tego
działania pozostaje nieznany.
Badanie kliniczne u pacjentów z zastoinową niewydolnością
serca i niedoborami witaminy D3 (stężenie poniżej 14 ng/ml) wykazało, że
przyjmowanie 2000 IU witaminy D3 i 500 mg wapnia dziennie przez 9 miesięcy
podniosło stężenie kalcydiolu do 26 ng/ml. Równocześnie zaobserwowano wzrost
produkcji przeciwzapalnej IL-10 i zahamowanie wzrostu poziomu prozapalnego
TNF-α w osoczu, w porównaniu do grupy kontrolnej przyjmującej sam wapń.
Z kolei u zdrowych osób z niedoborami witaminy D3
(stężenie poniżej 9 ng/ml), którym przez okres roku podawano 3 razy w miesiącu
po 50000 IU wit. D3 odnotowano wzrost ilości wit. D3 w osoczu do 15 ng/ml z
jednoczesnym spadkiem stężenia osoczowych czynników prozapalnych takich jak:
MPP9 (–60%), MPP2 (–14%) oraz białka CRP (-23%) z wartości 6,12 do 4,71 mg/L
15. Badanie zespołu japońskich naukowców pokazało, że witamina D3 może być
brana pod uwagę, jako czynnik ograniczający możliwość powstawania skrzepu w
przypadku pęknięcia istniejącej już blaszki miażdżycowej.
Jak powszechnie
wiadomo istotną rolę w strukturze zmian miażdżycowych w naczyniach odgrywają
monocyty, które po wniknięciu do blaszki miażdżycowej pożerają utleniony
cholesterol LDL przekształcając się w komórki piankowate. Przy pęknięciu
blaszki następuje uwolnienie jej zawartości, w tym komórek piankowatych, które
mogą inicjować proces krzepnięcia krwi prowadzący do powstania zatoru. Jak
pokazują wyniki doświadczeń in vitro aktywna forma witaminy D3 działając na
monocyty zmniejsza w nich ekspresję prozakrzepowego czynnika tkankowego
jednocześnie zwiększając ekspresję działającej przeciwzakrzepowo trombomoduliny.
Dzięki temu, jak podejrzewają badacze, możliwe jest obniżenie właściwości
prozakrzepowych elementów tworzących masę blaszki miażdżycowej i unikniecie
powstawania zagrażających życiu zatorów w następstwie jej pęknięcia.
Serce
Oprócz działań usprawniających funkcje naczyń krwionośnych witamina D3 wpływa
również na prawidłową budowę oraz pracę mięśnia sercowego.
Schorzeniem, w którym udowodniono korzystne działanie
witaminy D3 jest przerost lewej komory serca. W przebiegu nadciśnienia
tętniczego zarówno u osób młodych, jak i u chorujących w późniejszym okresie
życia, dość często może dochodzić do przerostu mięśnia sercowego ze zmianą
proporcji między masą włókien mięśniowych, naczyniami i ilością substancji
międzykomórkowej. Pojawia się przy tym znaczny wzrost ilości kolagenu typu I,
bardziej wytrzymałego, ale mniej rozciągliwego, co prowadzi do usztywniającego
serce zwłóknienia jego ścian. Następstwem tego mogą być zaburzenia rytmu pracy
serca i występowanie epizodów niedokrwienia mięśnia sercowego.
W badaniu
klinicznym u hemodializowanych pacjentów z przerostem lewej komory udowodniono
ponad wszelką wątpliwość, że dożylne podawanie aktywnej formy witaminy D3 w
ilości 100 IU dwa razy w tygodniu przez 15 tygodni powoduje regresję przerostu
lewej komory serca manifestującą się zmniejszeniem grubości jej ściany o około
10%. Postulowany przez naukowców mechanizm obserwowanego zjawiska tłumaczy się
możliwością hamowania przez witaminę D3 proliferacji komórek mięśniowych serca
poprzez regulację ekspresji genów kontrolujących cykl komórkowy (cdk2) oraz
modulację sygnałów wzrostu docierających do komórek mięśniowych.
Profilaktyka przeciwnowotworowa.
Wiele badań przeprowadzonych w ciągu ostatnich lat
udowadnia nieznany do tej pory fakt wpływu witaminy D3 na hamowanie powstawania
różnych typów nowotworów. Okazuje się, bowiem, że spożywanie odpowiednich
ilości wit. D3 w dłuższym okresie czasu i osiągany poprzez to jej wysoki poziom
w osoczu zmniejszają ryzyko wystąpienia danych rodzajów nowotworów.
Międzynarodowy zespół naukowców w pracy opublikowanej w 2010 roku udowodnił na
podstawie analizy wyników ponad 35 badań m.in., że wraz ze wzrostem osoczowego
stężenia witaminy D3 średnio o 10 ng/ml ryzyko wystąpienia raka jelita grubego
maleje o 15%. Z kolei w badaniu klinicznym prowadzonym przez 4 lata na grupie
prawie 1200 kobiet po menopauzie wykazano, że podawanie 1100 IU witaminy D3
razem z 1450 mg wapnia na dobę zmniejszyło częstotliwość występowania
wszystkich złośliwych nowotworów prawie o 60% w stosunku do grupy placebo.
Najnowsze w tym zakresie badanie opublikowane w prestiżowym Journal of Clinical
Oncology ujawnia, że wśród kobiet po menopauzie przyjmujących 400 IU witaminy
D3 + 1000 mg wapnia dziennie przez 7 lat, złośliwy czerniak skóry pojawiał się
o 57 % rzadziej niż u kobiet z grupy kontrolnej. Wskaźnik ten dotyczył kobiet,
u których wcześniej zdiagnozowano tzw. nieczerniakowe zmiany nowotworowe skóry
(NMSC), czyli mających już pewnego rodzaju predyspozycje do rozwoju nowotworu.
Jak doskonale widać, pomimo występujących predyspozycji, regularnie przyjmowana
witamina D3 zadziałała protekcyjnie hamując możliwość pojawienia się czerniaka.
Dokładne mechanizmy ochronnego przeciwnowotworowego działania wit. D3 pozostają
ciągle niepoznane, jednak duża ilość prowadzonych obecnie w tym zakresie badań
in vitro i in vivo daje szanse na dokładne ich zbadanie i szczegółowe
wyjaśnienie.
Wyniki przeprowadzonych badań jednoznacznie wskazują -
witamina D3 jest czynnikiem prowadzącym do lepszego działania mechanizmów
organizmu, które zapewniają homeostazę czyli zdrowie. Jej rola nie ogranicza
się jedynie do działań związanych z utrzymywaniem prawidłowej budowy kości, ale
jak pokazują wyniki najnowszych badań klinicznych, jest znacznie szersza.
Odpowiedni jej poziom w organizmie stanowi ogólne zabezpieczenie dobrego stanu
zdrowia i jest szczególnie istotny dla prawidłowego funkcjonowania serca i
układu krążenia. Jak zauważono, w żadnym z przedstawionych badań, pomimo
uzyskania pozytywnych efektów zdrowotnych, suplementacja wit. D3 w ilości 800 –
2000 IU nie spowodowała osiągnięcia jej prawidłowego poziomu w organizmie, co
może zmniejszać efekt długoterminowy i nie pozwoli osiągnąć stanu równowagi
zdrowotnej.
Źródła witaminy D3 i zapotrzebowanie organizmu.
Witamina D3 jest
substancją o charakterze tłuszczowym, jedyną znaną witaminą, która w
odpowiednich warunkach może być wytwarzana przez organizm. Czynnikiem
niezbędnym do tego procesu jest promieniowanie UV docierające pod postacią
światła słonecznego. To właśnie ono zapoczątkowuje pierwszy etap jej tworzenia
odbywający się w skórze. Miejscem powstania aktywnej formy, witaminy D3
(kalcytriol) są nerki, z których witamina wydzielana jest do krwi i
rozprowadzana po całym organizmie. Ilość wytwarzanej wewnętrznie witaminy D3
jest, bezpośrednio zależna od intensywności toczącego się w skórze pierwszego
etapu jej syntezy. Ten z kolei jest zależny od ilości absorbowanego
promieniowania UV, karnacji skóry i wieku.
U osób z jasną karnacją ilość promieni UV docierająca do
głębszych warstw skóry i intensywność syntezy witaminy D3 będą większe niż u
osób z ciemną karnacją.
Ekspozycja całego
ciała na pomienie słoneczne w okresie letnim przez osobę z jasną karnacją może
wytworzyć i uwolnić do krwiobiegu nawet 10.000 - 20.000 IU (jednostek
międzynarodowych) wit. D3 dziennie. Taka ilość jest prawdopodobnie niezbędna do
utrzymania jej prawidłowego, zdrowego poziomu w organizmie. Czynnikami
wpływającymi pośrednio na ilość wytwarzanej wit. D3 są także szerokość
geograficzna i pora roku.
W okresach jesienno-zimowych w rejonach nizinnych (prawie
cała Polska) przy deficycie promieni słonecznych organizm nie jest w stanie
wytworzyć odpowiedniej ilości tej substancji, co prowadzi do powstania
znacznych jej deficytów. Intensywność syntezy tego związku w skórze maleje
również wraz z wiekiem (u osób po 70 roku życia aż o 75%). Biorąc pod uwagę
zapotrzebowanie organizmu oraz szczegółowe badania wykazano dobitnie, że
rekomendowane od 1989 r. dawki witaminy D3 wynoszące 200–600 IU/d są
zdecydowanie za niskie.
Nie ulega wątpliwości, że niedobór witaminy D3 jest
poważnym problemem o charakterze globalnym, jako że dotyczy osób różnej rasy,
płci i wieku. Obecnie średni poziom witaminy D3 w osoczu zdrowych ludzi wynosi
ok. 10 ng/ml, co oznacza ponad 200% niedobór. Naukowcy postulują, od dłuższego
czasu, weryfikację dotychczasowych zaleceń i podniesienie dawki dla dorosłych
do nie mniejszej niż 2000 IU/dzień. Najlepszym wskaźnikiem poziomu witaminy D3
w organizmie jest stężenie kalcydiolu w osoczu.
Jeszcze kilka lat temu szacowano, że optymalne stężenie
witaminy D3 wynosi około 20 ng/ml. Obecnie uważa się, że powinno wynosić
minimum 30 ng/ml. Poniżej tej wartości mamy już do czynienia ze znaczącymi dla
zdrowia niedoborami.
Na podstawie literatury wiemy, iż otrzymanie takiej
wartości możliwe jest dopiero po regularnym spożywaniu 2000 IU przez okres min.
1,5 roku. Z drugiej strony idealną wartością, do której powinniśmy dążyć, jak
podają dane naukowe, jest 60 ng/ml
Najlepszym naturalnym źródłem witaminy D3 są tłuste ryby
morskie, a wśród nich sardynka, łosoś, makrela i śledź, które zawierają jednak
nieduże jej ilości, co sprawia, że jednorazowo możemy dostarczyć organizmowi
jedynie około 200 – 400 IU tej substancji. Niekwestionowany jest, zatem fakt,
że zbyt mała ilość syntetyzowanej pod wpływem światła słonecznego i
dostarczanej z pożywieniem witaminy D3 powinna być uzupełniana poprzez
stosowanie preparatów. Najnowsze dane literaturowe zawierające praktyczne
wskazówki dotyczące zwalczania niedoboru witaminy D3 , zalecają zdrowym osobom
(lecz z niedoborem witaminy D3 ) przyjmowanie preparatów dostarczających
2000–7000 IU witaminy D3 dziennie, wzbogaconej o substancje o charakterze
tłuszczowym (np. kwasy tłuszczowe omega-3), ułatwiające jej wchłanianie.
Szersze dane ukażą się w następnej publikacji.
Położenie geograficzne Polski i związany z tym deficyt
promieni słonecznych oraz dieta uboga w witaminę D3 przyczyniają się do
powstawania jej niedoborów w organizmach większości mieszkańców naszego kraju.
Chcąc utrzymać odpowiednie stężenie witaminy D3 , musimy bezwzględnie stosować
suplementację odpowiednio wysoką i łatwo przyswajalną dawką (min. 1000 - 2000
IU dziennie).
Skuteczność wchłaniania i dalszego działania witaminy D3 zależy
od tego, czy pochodzi ona z najbardziej wartościowego - naturalnego źródła
zwierzęcego, którym są jedynie ryby i suplementy diety. Odpowiedni jej poziom
jest niezbędny dla utrzymania dynamicznej równowagi i wysokiego potencjału
zdrowotnego.
Tylko taka zawartość witaminy D3 w organizmie pozwoli czerpać
korzyści z jej prozdrowotnych działań, gdyż m.in.:
• uruchamia mechanizmy regulacji ekspresji co najmniej
200 genów
• reguluje ciśnienie krwi powodując jego obniżenie nawet
o 13 mm Hg (skurczowe) i o 6 mm Hg (rozkurczowe)
• hamuje sztywnienie naczyń krwionośnych i zapobiega ich
wapnieniu oraz powstawaniu zmian miażdżycowych
• zapobiega powstawaniu i zmniejsza patologiczne zmiany
budowy serca (zmniejsza grubość ściany lewej komory serca o 10%)
• ogranicza nawet o 60 % ryzyko wystąpienia różnych typów
nowotworów złośliwych Z powodu tego szerokiego spektrum efektów i wysokiej
skuteczności, przyjmowanie właściwych ilości witaminy D3 powinno być wdrożone,
jako standard postępowania prozdrowotnego.
LITERATURA:
1. Reddy Vanga S, Good M, Howard PA, Vacek JL. Role of vitamin D in
cardiovascular health. Am J Cardiol. 2010 Sep 15;106(6):798-805. 2. Li YC, Kong
J, Wei M, Chen ZF, Liu SQ, Cao LP. 1,25-Dihydroxyvitamin D(3) is a negative
endocrine regulator of the renin-angiotensin system. J Clin Invest. 2002
Jul;110(2):229-38. 3. Watson KE, Abrolat ML, Malone LL, Hoeg JM, Doherty T,
Detrano R, Demer LL. Active serum vitamin D levels are inversely correlated
with coronary calcification. Circulation. 1997 Sep 16;96(6):1755-60. 4.
Kristal-Boneh E, et al. Association of calcitriol and blood pressure in
normotensive men. Hypertension. 1997 Nov;30(5):1289-94. 5. Krause R, Bühring M,
Hopfenmüller W, Holick MF, Sharma AM. Ultraviolet B and blood pressure. Lancet.
1998 Aug 29;352(9129):709-10. 6. Pfeifer M, Begerow B, Minne HW, Nachtigall D,
Hansen C. Effects of a short-term vitamin D(3) and calcium supplementation on
blood pressure and parathyroid hormone levels in elderly women J Clin
Endocrinol Metab. 2001 Apr;86(4):1633-7. 7. Szczepańska-Sadowska E.:
Układ renina-angiotensyna – fizjologia i patofizjologia Antagoniści receptora
angiotensyny II w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, (red.
Januszewicz A., Januszewicz W. Rużyłło), Medycyna Praktyczna. Kraków, 2006,
21-56. 8. Carthy EP, Yamashita W, Hsu A, Ooi BS. 1,25-Dihydroxyvitamin D3 and
rat vascular smooth muscle cell growth Hypertension. 1989 Jun;13(6 Pt 2):954-9. 9. Kim HW, Park CW,
Shin YS, Kim YS, Shin SJ, Kim YS, Choi EJ, Chang YS, Bang BK. Calcitriol
regresses cardiac hypertrophy and QT dispersion in secondary
hyperparathyroidism on hemodialysis. Nephron Clin Pract. 2006;102(1):c21-9. 10.
Nibbelink KA, Tishkoff DX, Hershey SD, Rahman A, Simpson RU. 1,25(OH)2-vitamin
D3 actions on cell proliferation, size, gene expression, and receptor
localization, in the HL-1 cardiac myocyte. J Steroid Biochem Mol Biol. 2007
Mar;103(3-5):533-7. 11. Wu J, Garami M, Cheng T, Gardner DG.J Clin Invest. 1996
Apr 1;97(7):1577-88. 1,25(OH)2 vitamin D3 , and retinoic acid antagonize
endothelin-stimulated hypertrophy of neonatal rat cardiac myocytes. 12. Targher
G, Bertolini L, Padovani R, Zenari L, Scala L, Cigolini M, Arcaro G. Serum
25-hydroxyvitamin D3 concentrations and carotid artery intima-media thickness
among type 2 diabetic patients. Clin Endocrinol (Oxf). 2006 Nov;65(5):593-7.
13. Ohsawa M, Koyama T, Yamamoto K, Hirosawa S, Kamei S, Kamiyama R.
1alpha,25-dihydroxyvitamin D(3) and its potent synthetic analogs downregulate
tissue factor and upregulate thrombomodulin expression in monocytic cells,
counteracting the effects of tumor necrosis factor and oxidized LDL. Circulation.
2000 Dec 5;102(23):2867- 72. 14. Schleithoff SS, Zittermann A, Tenderich G,
Berthold HK, Stehle P, Koerfer R. Vitamin D supplementation improves cytokine
profiles in patients with congestive heart failure: a double-blind, randomized,
placebo-controlled trial Am J Clin Nutr. 2006 Apr;83(4):754-9. 15. Timms PM, et
el. Circulating MMP9, vitamin D and variation in the TIMP-1 response with VDR
genotype: mechanisms for inflammatory damage in chronic disorders? QJM. 2002
Dec;95(12):787-96. 16. Cannell JJ, Hollis BW. Use of vitamin D in clinical
practice. Altern Med Rev. 2008 Mar;13(1):6-20. 17. Tukaj C Adequate level of
vitamin D is essential for maintaining good health. Postepy Hig Med Dosw. 2008
Oct 9;62:502-10 18. Armas L.A., Dowell S., Akhter M., Duthuluru S., Huerter C.,
Hollis B.W., Lund R., Heaney R.P.: Ultraviolet-B radiation increases serum 25-hydroxyvitamin
D levels: the effect of UVB dose and skin color. J. Am. Acad. Dermatol., 2007;
57: 588–593 19. Hollis B.W.: Circulating 25-ydroxyvitamin D levels indicative
of vitamin D suffi ciency: implications for establishing a new effective
dietary intake recommendation for vitamin D. J. Nutr., 2005; 135: 317– 322 20.
Gloth F.M., Gundberg C., Hollis B., Haddad J.G. Jr, Tobin J.: Vitamin D defi
ciency in homebound elderly persons. JAMA, 1995; 274: 1683–86. 21. Chen T.C.,
Chimeh F., Lu Z., Mathieu J., Person K.S., Zhang A., Kohn N., Martinello S.,
Berkowitz R., Holick M.F.: Factors that influence the cutaneous synthesis and
dietary sources of vitamin D. Arch. Biochem. Biophys., 2007; 460: 213–217 22.
Whiting S.J., Calvo M.S.: Dietary recommendations for vitamin D: a critical
need for functional end points to establish an estimated averagerequirement. J.
Nutr., 2005; 135: 304–309 23. Bischoff-Ferrari H.A., Giovannucci E., Willett
W.C., Dietrich T., Dawson-Hughes B.: Estimation of optimal serum concentrations
of25-hydroxyvitamin D for multiple health outcomes. Am. J. Clin. Nutr., 2006;
84: 18–28 24. Dawson-Hughes B., et al.: Estimates of optimal vitamin D status.
Osteoporos. Int., 2005; 16: 713–716 25. Heaney R.P.: The Vitamin D requirement
in health and disease. J. Steroid Biochem. Mol. Biol., 2005; 97: 13–19 26.
Verhave G, Siegert CE. Role of vitamin D in cardiovascular disease. Neth
J Med. 2010 Mar;68(3):113-8. 27. Bednarski R, Donderski R, Manitius J. Rola
witaminy D3 w patogenezie nadciśnienia tętniczego. Pol. Merk. Lek., 2007, XXIII, 136, 307 28.
Grant WB, Schuitemaker GE. Health benefits of higher serum 25-hydroxyvitamin D
levels in The Netherlands. J Steroid Biochem Mol Biol. 2010 Jul;121(1-2):456-8.
29. Meta-analysis of observational studies of serum 25-hydroxyvitamin D levels
and colorectal, breast and prostate cancer and colorectal adenoma. Gandini S,
Boniol M, Haukka J, Byrnes G, Cox B, Sneyd MJ, Mullie P, Autier P. . Int J
Cancer. 2011 Mar 15;128(6):1414-24. 30. Vitamin D and calcium supplementation
reduces cancer risk: results of a randomized trial. Lappe JM, Travers-Gustafson
D, Davies KM, Recker RR, Heaney RP. Am J Clin Nutr. 2007 Jun;85(6):1586-91. 31.
Calcium Plus Vitamin D Supplementation and the Risk of Nonmelanoma and Melanoma
Skin Cancer: Post Hoc Analyses of the Women’s Health Initiative Randomized
Controlled Trial” J.Y. Tang, et al. Journal of Clinical Oncology; 2011 32.
Autier P., Gandini S. Vitamin D supplementation and total mortality. Arch
Intern Med/Vol 167 (NO. 16), SEP 10, 2007
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz