Często się przeziębiasz? Masz skołatane nerwy? Dopadła
cię jesienna depresja? Rozwiązaniem tych problemów mogą być kwiaty lipy,
których dobroczynne właściwości odkryto już wieki temu. Ten pachnący dar natury
sprawdza się w walce z wieloma dolegliwościami.
Na przełomie czerwca i lipca obsypuje się obłędnie pachnącymi kwiatami, które bardzo korzystnie wpływają na nasze zdrowie. Pod warunkiem, że są zbierane z dala od ruchliwych dróg, ponieważ lipa szybko ulega skażeniu ołowiem.
Warto ją ususzyć, by korzystać z jej właściwości w czasie jesiennych i zimowych miesięcy.
Zalety lipy doceniają nie tylko rzeźbiarze czy
pszczelarze, ale także zielarze sporządzający z jej kwiatów napary pomocne
w różnego rodzaju dolegliwościach.
To szlachetne drzewo, zwane przez naszych przodków drzewem
tysiąca pożytków, było dla nich ważną i wykorzystywaną do wielu celów
rośliną. Jej drewno, ze względu na lekkość i miękkość, szczególnie
upodobali sobie rzeźbiarze. Sam Wit Stwosz wykorzystał kloce lipowe do
wyrzeźbienia figur w swoim słynnym ołtarzu, który możemy podziwiać
w kościele Mariackim. Drewno to służyło również do wyrobu bardziej
prozaicznych przedmiotów, np. butów. Łyko lipowe było zaś używane do wyrobu
łapci, koszyków i sznurów.
Wokół rozłożystych lip, które sadzono w ogrodach już od
czasów średniowiecza, często skupiało się życie towarzyskie. Stąd też
zaproszenie Jana Kochanowskiego do skorzystania z cienia lipy.
W dzisiejszych czasach lipa jest chętnie wykorzystywana
przez rzeźbiarzy, zwłaszcza ludowych. Jest ona również ważną rośliną
miododajną, gdyż jej kwiatostany dają dużo doskonałego i chętnie
zbieranego przez pszczoły nektaru. Produkowany z niego miód lipowy uważany
jest za jeden z bardziej wartościowych.
Do rodzaju lipy zalicza się około 30 gatunków drzew
występujących w strefie umiarkowanej półkuli północnej. Są one dużymi (do
40 metrów wysokości) i długowiecznymi drzewami liściastymi, które mogą żyć
do 500-800 lat. Najstarsza polska lipa ma 525 lat.
Surowiec leczniczy
W lecznictwie wykorzystuje się kwiatostan lipy
(Inflorescentia Tiliae), który zgodnie z Farmakopeą Polską pozyskuje się
z dwóch gatunków tej rośliny: lipy drobnolistnej (Tilia cordata)
i szerokolistnej (Tilia platyphyllos). W innych krajach stosuje się
w tym celu rodzime gatunki, np. lipę amerykańską (Tilia americana), która
występuje w USA i Kanadzie.
Kwiat lipy ma postać baldachogrona lub dwuramiennej
wierzchotki zbieranej razem z podsadką i szypułką. W Polsce
zbiór rozpoczyna się pod koniec czerwca lub na początku lipca, ważne jest jednak,
aby odbywało się to w suche dni. Następnie surowiec poddaje się suszeniu
w temperaturze nieprzekraczającej 35°C.
Związki czynne
Głównymi związkami czynnymi surowca są flawonoidy, olejek
eteryczny oraz związki śluzowe. We frakcji flawonoidowej przeważają pochodne
kwercetyny i kemferolu. Występuje w niej również tylirozyd. Związek
ten ma właściwości przeciwzapalne i to on warunkuje napotne działanie
lipy. Kwiatostan tej rośliny zawiera od 0,02 do 0,05 proc. olejku eterycznego.
Jego najważniejszymi składnikami są związki terpenowe, takie jak farnezol (do 5
proc.), geraniol i eugenol.
Flawonoidy charakteryzują się silnym działaniem
antyoksydacyjnym i przeciwnowotworowym. Kwiaty lipy w swoim składzie posiadają
także garbniki, węglowodany, aminokwasy, kwasy organiczne, śluz, olejek lotny,
witaminy grupy PP oraz wit C. Witamina PP, zwana także niacyną, witaminą B3 lub
kwasem nikotynowym bierze udział w przemianie białek, tłuszczów, węglowodanów,
a także utrzymuje w dobrym stanie nabłonek skóry i przewodu pokarmowego. Co
ważne, rozszerza naczynia krwionośne i usprawnia funkcjonowanie mózgu.
Działanie
Kwiatostan lipy jest znanym i cenionym od wieków lekiem
o działaniu napotnym. Jest to jego najczęstsze zastosowanie. Podawany jest
z reguły w przypadkach przeziębień i grypy, jako lek obniżający
gorączkę. Za tę aktywność odpowiedzialne są występujące w kwiatostanie
lipy flawonoidy. Inne zawarte w tym surowcu substancje również wykazują
właściwości pożądane w leczeniu tego rodzaju infekcji. Do takich związków
należą śluzy, które działają osłaniająco na błony śluzowe dróg oddechowych oraz
olejek eteryczny o działaniu dezynfekującym. Obecne w lipie garbniki
działają ściągająco na błony śluzowe, przez co utrudniają patogenom wnikanie
w głąb organizmu. Podobny efekt zapewnia zawarta w surowcu rutyna,
która zwiększa szczelność naczyń włosowatych.
W przypadku leczenia przeziębień lipa podawana jest
w postaci naparów. Bardzo często łączy się ją w mieszankach ziołowych
z kwiatostanem bzu czy kwiatem nagietka. Nasze babcie chętnie stosowały lipę,
jako dodatek do soku lub herbatki malinowej.
Napary z kwiatów lipy mają potwierdzone działanie
uspokajające. Właściwości te doceniane są szczególnie przez zielarzy Ameryki
Łacińskiej, którzy stosują ten surowiec przede wszystkim, jako lek
uspokajający. Należy jednak pamiętać, że wykorzystują do tego celu rodzimy dla
nich gatunek drzewa, a więc surowiec o trochę innym składzie
chemicznym niż nasz. Mimo to zbierane u nas kwiatostany lipy można
z powodzeniem podawać w przypadkach nadpobudliwości i napięcia
nerwowego, zwłaszcza u dzieci i osób starszych.
Inną, mniej znaczącą w praktyce właściwością naparów
z lipy jest ich działanie moczopędne. Związane jest ono z obecnością
terpenów w olejku eterycznym lipy. Drażniąc kanaliki nerkowe, zwiększają
one wydzielanie moczu.
Lipa ma również niewielkie działanie żółciopędne, które jest
bezpośrednio powiązane z właściwościami spazmolitycznymi związków
zawartych w tym surowcu. Powodują one rozkurcz mięśni gładkich przewodu
pokarmowego, w tym dróg żółciowych, co ułatwia przepływ żółci do
dwunastnicy. Napary z kwiatów lipy zwiększają również wydzielanie soku
żołądkowego, dlatego surowiec ten ułatwia trawienie i przyswajanie
pokarmów. Należy jednak pamiętać, że są to stosunkowo słabe właściwości.
Lipa w kosmetyce
Wyciągi z kwiatów lipy stosowane są także w przemyśle
kosmetycznym. Dodaje się ją do szamponów do włosów oraz odżywek. Tego rodzaju
kosmetyki przeznaczone są do włosów suchych i łamliwych. Lipa świetnie je
odżywia. Możemy spotkać również maseczki z lipą, które przeznaczone są do
oczyszczania i zamykania porów. Balsamy z lipą nawilżają i wygładzają skórę.
Napary z kwiatów lipy można również stosować, jako
dodatek do kąpieli, zwłaszcza w połączeniu z lawendą. Takie zabiegi
działają uspokajająco i rozkurczowo. Skóra się po nich regeneruje
i staje się bardziej elastyczna.
Kwiatostan lipy stosowany jest najczęściej w postaci
naparów podawanych, jako pojedynczy lek lub składnik mieszanek ziołowych. Napar
z lipy sporządza się z półtorej łyżki kwiatów i dwóch szklanek
wrzącej wody. Takie herbatki mają bardzo przyjemny aromat kojarzący się
z latem. Tym bardziej warto po nie sięgać zimą, kiedy jesteśmy szczególnie
narażeni na przeziębienia i inne infekcje.
Herbata z lipy
Wkładamy do garnuszka wysuszony kwiat lipy, zajmuje on
połowę garnuszka. Zalewamy wrzątkiem, przykrywamy.
Garnuszek wkładamy do garnka z wrzącą wodą i ustawiamy na
najmniejszym ogniu. W małym garnuszku woda z ziołami nie może się zagotować, ma
naciągać. Podgrzewamy 10-15 minut. Możemy jeszcze zostawić przykryte na 20-30
minut, żeby spokojnie „naciągnęło” lub wypijamy.
Cała tajemnica uzyskania najbardziej esencjonalnego smaku
tkwi w tym, żeby zioła nie gotowały się, tylko naciągały.
Tak przygotowany napój pijemy sam lub w połączeniu z miodem,
sokiem malinowym. Pijemy 3-4 szklanki dziennie, ale nie radzę po godz. 20, bo
zioła mają właściwości czyszczące nerki, co oznacza, że można w nocy wstawać do
toalety.
Właściwości lecznicze kwiatu lipy
- odświeża,
uspokaja po długim dniu pracy
- jest
dobrym środkiem napotnym przy przeziębieniach
- ze
względu na zawartość śluzu ułatwia odkrztuszanie, może być składnikiem
maseczek do twarzy dla cery suchej oraz składnikiem mieszanki do płukania
włosów
- działa
moczopędnie
- proszek
węglowy uzyskany ze spalonego drewna lipowego jest lekarstwem na biegunkę i
zatrucia
Do wykonania naparu potrzebne są
dwie łyżki kwiatu lipy oraz szklanka wrzątku. Kwiaty po zalaniu wodą pozostawia
się pod przykryciem przez 10 minut. Następnie należy odcedzić napar i pić 3
razy dziennie po pół szklanki.
Odwar do
użytku zewnętrznego wykonuje się z 8 łyżek stołowych kwiatu lipy, które zalewa
się 2 szklankami letniej wody i gotuje przez 20 minut. Po tym czasie odwar
odcedza się. Płyn może być stosowany do płukania jamy ustnej i gardła lub do
kąpieli. Kąpiele w odwarach z kwiatu lipy polecane są przy nerwobólach.
Można je
również wykorzystywać do przygotowania okładu na oczy. Nasączoną gazę odwarem
lub naparem z kwiatów lipy pozostawia się, jako kompres na zamkniętych
powiekach. Kwiat lipy łagodzi dolegliwości związane z zapaleniem spojówek i
powiek, a także zmniejsza obrzęki i cienie wokół oczu.
Większość zielarzy i
fitoterapeutów zna i wykorzystuje właściwości lecznicze kwiatów lipy – Flos
Tiliae. Tymczasem bardzo cenne są również owoce lipy, które
należy zbierać przed opadnięciem z drzewa.
Owce lipy to kuliste
orzeszki. Zebrane przed dojrzeniem, gdy są zielone, po roztarciu z niewielką
ilością przegotowanej wody na papkę mogą być stosowane w leczeniu stanów
zapalnych gardła, przełyku, żołądka i jelit, ponadto, jako środek
przeciwkaszlowy i pobudzający regenerację nabłonków przewodu pokarmowego.
Roztarte niedojrzałe owoce lipy na mleku lub wodzie to dobry środek odżywczy,
usuwający zgagę i łagodzący objawy choroby wrzodowej.
W połączeniu z lukrecją
przyspiesza gojenie owrzodzeń przewodu pokarmowego. Owoce lipy roztarte z
lukrecją (1:1) i spożywane łyżkami leczą uporczywy kaszel, ból gardła i
chrypkę.
Owoce lipy w połączeniu z babką płesznik, prawoślazem, czarną malwą
lub ślazem to bezpieczny środek dla noworodków i niemowląt przeciwko zaparciom,
kolkom obstrukcyjnym, przeciwko kaszlowi oraz dla łagodzenia podrażnień skóry i
błon śluzowych (nieżyty górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego). Mogą
być podawane w ilości 10-20-50 ml (napar, owoce i inne surowce zawsze
rozdrobnić w moździerzu).
Napar z niedojrzałych i
dojrzałych owoców lipy leczy stany zapalne skóry, powiek, spojówek, rozjaśnia i
odżywia skórę, nawilża, łagodzi objawy atopowego zapalenia skóry. Orzeszki lipy
zawierają śluzy, białka, skrobię, flawonoidy i olej tłusty.
Dawniej tłoczono
olej z orzeszków lipy. Jest szczególnie cenny po podaniu doustnym i
zastosowaniu na skórę. Przyspiesza gojenie ran i owrzodzeń, usuwa stany
zapalne, doskonale natłuszcza, znosi świąd. Jest źródłem niezbędnych
nienasyconych kwasów tłuszczowych. Olej z orzeszków lipy zasobny jest w kwas
linolowy (49-60%), kwas oleinowy (16-22%) oraz palmitynowy (8-10%), ponadto w
fitosterole, kwas sterkulowy (sterculic acid) i malwalowy (malvalic acid),
które należą do cyklopropanowych kwasów tłuszczowych.
Doskonałe są domowe
kosmetyki zawierające olej lipowy lub wyciąg z owoców lipy (skóra z trądzikiem
różowatym, atopowa, z łuszczycą). Olej lipowy można spożywać 1-2 razy dziennie
po 1-2 łyżki przy endometriozie, policystycznych jajnikach, chorobach
autoimmunologicznych, chorobach skóry, chorobie wrzodowej, zespole jelita
nadwrażliwego, zapaleniu nerek i pęcherza moczowego, stłuszczeniu i marskości
wątroby, stłuszczeniu serca, miażdżycy, kamicy żółciowej, otyłości oraz
przeroście gruczołu krokowego.
Dawka papki z roztartych
orzeszków lipy na wodzie lub mleku: 2-3 łyżki 2 razy dziennie na czczo.
Olej lipowy jest podatny
na utlenianie, dlatego wymaga dodatku antyoksydantów.
Wyciągi wodne i mleczne
z orzeszków świeżych lipy usuwają “worki i cienie” pod oczami.
www.zdrowiezroslin.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz