Zioło zdrowia i długowieczności - Szałwia

SZAŁWIA LEKARSKA

U kogo szałwia w ogrodzie tego kostucha nie ubodzie głosi staropolskie powiedzenie.

Szałwia lekarska (Salvia officinalis L., ang. Sage, ros. Szałwija, hindi: Sefakus, Sefakuss, Sephakus, Salvis) – gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), bylina.

Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego (Albania, Jugosławia, Grecja, Włochy), ale rozprzestrzeniła się gdzieniegdzie również poza tym obszarem. Jest uprawiana w wielu krajach świata. Jej nazwa łacińska wywodzi się od łacińskiego salvus oznaczajacego zdrowie lub od słowa salvo (leczyć, ratować). Dokładniej nazwa salvia pochodzi od łacińskiego słowa „salvare”, co oznacza leczyć, zbawiać, ratować. Szałwia lekarska to półkrzew. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie na słonecznych zboczach i skałach, na glebach bogatych w wapń i w miarę wilgotnych. Odmianą szałwii lekarskiej jest szałwia muszkatołowa, kwitnąca na niebiesko lub czerwono, bardzo popularna w Anglii. 

Doceniwszy całe bogactwo szałwii lekarskiej, Międzynarodowe Stowarzyszenie Ziołolecznictwa wybrało ją w 2001 roku „ziołem roku”. W greckiej mitologii była symbolem zdrowia i długowieczności. Legenda głosi, że odkrył ją Asklepios i przez pewien czas za jej pomocą przywracał życie zmarłym, co bardzo irytowało władcę podziemi Hadesa. Poskarżył się on Zeusowi, iż bezczelny lekarz wykrada mu poddanych, Gromowładny ukarał, więc Asklepiosa - Mistrza i Bóstwo Uzdrawiania oraz Medycyny, rażąc go piorunem. I tak wiedza o tym, jak stosować szałwię, by pokonać śmierć, zaginęła - mityczny lekarz zabrał ją do grobu, a ludzie jakoś nie odzyskali pradawnej receptury. Ludzie szybko odkryli lecznicze właściwości szałwii, a jeszcze wcześniej uczyniły to zwierzęta - zaobserwowano na przykład, że przy rozmaitych dolegliwościach szałwię wyszukują i zjadają lwy. W Egipcie kojarzono szałwię, jako święte ziele Bogini Izis, podobnie i wśród druidów celtyckich szałwia znana była zielem Wielkiej Bogini. 

Theophrastus (Teofrastus) pisał o dwóch różnych szałwiach, jednej dzikiej podkrzaczastej zwanej sphakos (sfakos) oraz o podobnej roślinie uprawnej zwanej elelisphakos.  Walafrid Strabo opisał szałwię w poemacie Hortulus i używał jej starej greckiej nazwy 'lelifagus'. W wiekach średnich używano nazwy Sage salvatrix - Mędrzec zbawiciel. W Indii uprawiana najbardziej w stanie Jammu (Dżammu) na północy kraju. W indyjskich językach znana, jako Sefakus (Hindi), Salvi tulasi (Malayalam), Dharba (Telugu), Bui tulasi (Bengali), Kammarkas (Marathi), Sathi (Punjabi)... 

Cenne właściwości szałwii były dobrze znane starożytnym medykom, Pliniuszowi Starszemu, Hipokratesowi i Galenowi, a później Awicennie. Dawni Grecy sporządzali lekką "herbatkę grecką”, czyli napar szałwiowy. Południe Europy nazywa szałwię "świętym zielem", a herbatkę z szałwii zwie się  "herbatą europejską". W starożytności była symbolem zdrowia i długowieczności. Egipcjanie dodawali ją do pokarmów, by zwiększyć liczebność populacji po epidemiach, zatem wskazana jest dla poprawy dzietności. Starożytni Rzymianie uważali ją za świętą, miała strzec ich zdrowia i cnót domowych. Grecy i Rzymianie stosowali ją przeciwko problemom ze wzrokiem, utratą pamięci (demencją) oraz przy ukąszeniach jadowitego węża (żmii). Jeden ze średniowiecznych przyrodników, Albert Wielki, twierdził nawet, że szałwia może czasem wskrzeszać zmarłych, zatem bywa podawana w czasie agonalnym jako kilka/naście kropel soku czy mocnego naparu do ust, także przeciera się oczy i daje kropelki na nozdrza póki pacjent oddycha. 

Współczesne medyczne preparaty złożone zawierające liście szałwii to: Septosan, Vagosan, Diabetovit, Dentosept (płukanka), Gastrogran (granulat). W Niemczech produkuje się krople Salvyasat i preparat Sweatosan. We Francji produkowane jest wino szałwiowe. Szałwia to roślina ozdobna nadająca się na rabaty. Jest także wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym z powodu zawartości olejków eterycznych. Szałwia znana jest w Polsce co najmniej od kilkuset lat. Od dawna uważano ją za lek uniwersalny i przypisywano znaczne właściwości lecznicze. Szałwia od  starożytności była symbolem zdrowia i długowieczności, lekarstwem przeciwko stu chorobom. 

Zalecana w następujących dolegliwościach: nieżyt żołądka i jelit, biegunka, stany zakażeniowe i zapalne przewodu pokarmowego, ból brzucha, odbijanie, zaburzenia trawienne na tle nadmiernej fermentacji, nudności, wymioty, nieżyty układu oddechowego i moczowego, przeziębienie, schorzenia skórne, poty nocne i nadmierne pocenie się, choroby alergiczne, cukrzyca, niemiły zapach z ust, stany zapalne i ropne gardła oraz jamy ustnej, bóle wątroby i trzustki, zapalenie przydatków, upławy.  

Szałwia hamuje rozmnażanie się bakterii Gram - dodatnich oraz Gram - ujemnych (nawet tych, które są odporne na antybiotyki), jednocześnie niszcząc różnorakie grzyby i wirusy. Szałwia unieczynnia toksyny bakteryjne. Szałwia niweluje również kiepski stan dziąseł, przejawiający się w różnego rodzaju zapaleniach oraz problemy przyzębia np. podczas pojawienia się pleśniawki.  Dzięki systematycznym piciu naparów z szałwii można pozbyć się również trądziku oraz łojotoku skóry, a nawet łuszczycy. W ten sposób możemy również pozbyć się kłopotów z jamą ustną, czyli niwelować na przykład nieświeży oddech. Olejek z ekstraktem tej rośliny można także wcierać w skórę głowy podczas odczuwania bólu oraz depresji, ponieważ dzięki swojemu aromatowi złagodzi dyskomfort oraz poprawi samopoczucie. Szałwia pomaga również w schorzeniach związanych z tarczycą, stosowana jest przeciwko nadczynności tarczycy. 

Najnowsze badania potwierdzają również znaną od lat zdolność szałwii do unieczynniania różnego rodzaju toksycznych związków. Dzieje się tak na drodze zwiększania zdolności do utleniania ksenobiotyków w wątrobie, co pozwala na sprawniejsze metabolizowanie większych ich ilości, bez uszkodzenia komórek tego narządu. Z tego wynika również hepatoprotekcyjne działanie rośliny. Szałwia dostarcza rekordowych ilości witaminy B1, a jednym z objawów niedoboru witaminy B1 są krótkotrwałe zaniki pamięci. Współczesne badania potwierdziły, iż dzięki przyspieszeniu krążenia krwi w całym organizmie szałwia usprawnia funkcjonowanie mózgu. Wiadomo, że dobrze ukrwiony, a zatem dobrze odżywiony i natleniony mózg czy inny narząd wydajniej działa. Herbatka z szałwii to znakomity napój dla wszelkiego rodzaju myślicieli, a przecież także poprawia zdolność koncentracji.  

Źle gojące się rany i wrzody zadziwiająco szybko zamykają się pod wpływem okładów z mocnego naparu szałwii. Niejednokrotnie takie okłady okazały się skuteczne w leczeniu uporczywej egzemy i grzybicy skóry. Pomagają w stłuczeniach i kontuzjach. Anglicy uważają kompresy z szałwii za najlepsze remedium na naciągnięte ścięgna: garść liści szałwii świeżych lub suszonych polecają zalać octem, zagotować i przykładać na bolące miejsce okład tak gorący, jak tylko można wytrzymać.

Kąpiele w naparze z liści szałwii cudownie koją nerwobóle, bóle mięśni, kości i stawów.  Szałwia stosowana zewnętrznie działa ściągająco, bakteriobójczo, wzmacnia skórę, goi blizny. 

Szałwia powstrzymuje krwawienia z przewodu pokarmowego i zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych, zatem warto napić się herbatki szałwiowej przed zabiegami operacyjnymi! Szałwia jest korzystna w leczeniu chorób wątroby przebiegających z upośledzonym wytwarzaniem żółci lub po toksycznym uszkodzeniu wątroby. Kompresów z szałwii używa się przeciwko czyrakom. Szałwia ułatwia poród, jednak w czasie ciąży może spowodować poronienie, jeśli ciąża jest słaba i wymaga podtrzymywania. Dawniej szałwię polecano również w bólach kręgosłupa, napadach padaczkowych oraz nadmiernym zmęczeniu i senności. Stosowane wewnętrznie wyciągi z liści szałwii wpływają hamująco na wzrost obecnych w przewodzie pokarmowym bakterii saprofitycznych i przeciwdziałają nadmiernej fermentacji jelitowej. 

Ogromna różnorodność obecnych w liściach szałwii związków biologicznie czynnych sprawia, że surowiec należy do leków roślinnych o bardzo wszechstronnym działaniu. Szałwia jest ponadto surowcem niezastąpionym w wielu schorzeniach dotyczących przewodu pokarmowego.  Jak wykazują najnowsze badania naukowe przeprowadzone przez naukowców Uniwersytetu Medycznego w Teheranie liście szałwii lekarskiej dzięki zdolności hamowania acetylo-cholino-esterazy mogą być potencjalnym źródłem nowego leku roślinnego wykorzystywanego w leczeniu z choroby Alzheimera.  

Stara medycyna naturalna, w tym Awicenna uważa, że szałwia ma naturę gorącą i suchą, zatem leczy z wszelkich chorób o naturze przeciwnej,  zimnej i wilgotnej. 

Herbatka sporządzona z liści szałwii lekarskiej przynosi ulgę w przypadku bólu gardła, utraty głosu, zapalenia migdałków, jak również pomaga w usunięciu nadmiaru flegmy w zatkanych flegmą płucach. Sposób sporządzenia takiej herbatki ziołowej wygląda następująco: zaparzać 2 łyżeczki suszonych lub świeżych liści szałwii lekarskiej w 1 ¼ szklanki wrzącej wody przez około 35 minut. Następnie wywar przecedzić i dodać (jak to chce) odrobinkę miodu. Herbatkę pić po pół szklanki, co kilka godzin. Herbatką ziołową z liści szałwii lekarskiej płuka się także podrażnienia, bóle gardła. Przed płukaniem gardła do wywaru dodać ¼ łyżeczki świeżo wyciśniętego soku z limonki. 

Szałwia lekarska to wspaniały, naturalny środek leczniczy przy wszelkiego rodzaju swędzeniach, spowodowanych na przykład alergiczną reakcją na nieznaną substancję, z powodu nadmiernej nerwowości, łuszczycy lub egzemy lub jakiegokolwiek kontaktu z trującymi roślinami takimi, jak trujący bluszcz czy sumak. 

Szałwia lekarska to cenne i pomocne zioło w leczeniu nieregularnych i skąpych miesiączek. Picie naparu z zioła powoduje zwiększenie wypływu krwi miesiączkowej. Pomimo tego, że właściwości hormonalne szałwii lekarskiej nie są do końca całkowicie zrozumiałe, nie ma wątpliwości, że zioło to łagodzi dolegliwości związane z okresem menopauzy. I tak szałwia lekarska obniża częstotliwość występowania potów, jak również ilość uderzeń gorąca, pomaga organizmowi lepiej przystosować się do zmian hormonalnych, związanych z procesem menopauzy. Szałwia lekarska jest także zalecana przeciwko bólom miesiączkowym, braku miesiączek, bezpłodności oraz przeciwko problemom związanym z okresem przekwitania. Zioło to posiada właściwości stymulujące macicę, dlatego też jest używane podczas porodu, jak również pomaga w wydaleniu łożyska.

Szałwia lekarska jest wspaniałym środkiem leczniczym w przypadku przeziębienia, gorączki i powinna być zastosowana, jak tylko poczujemy, że „coś nas bierze”. Szałwia lekarska łagodzi także zapalenie migdałków, zapalenie oskrzeli, astmę, katar oraz zapalenie zatok. Jej właściwości ściągające, jak również wykrztuśne pomagają organizmowi wydalić flegmę z płuc i tym samym zmniejszyć katar. Herbatka sporządzona z szałwii lekarskiej jest używana do inhalacji, która pomaga w oczyszczaniu dróg oddechowych organizmu. Szałwia lekarska wzmacnia system odpornościowy i pomaga w zapobieganiu różnorodnym infekcjom, jak również „trzyma z dala” wszelkie choroby autoimmunologiczne. 

Naparów z szałwii lekarskiej używa się również do okładów na trudno gojące się rany skórne oraz brzydko wyglądające owrzodzenia, przy oparzeniach I stopnia oraz przy czyrakach. Osoby cierpiące na bóle reumatyczne, do kąpieli mogą dodawać napary z szałwii lekarskiej. Zioło to jest często stosowane do irygacji pochwy w przypadku upławów. Szałwia lekarska to tradycyjne zioło używane w leczeniu astmy. Suszone liście zioła wciąż wchodzą w skład różnych mieszanek ziołowych, z których robi się preparaty przeznaczone dla osób cierpiących na astmę.
Szałwia lekarska jest wspaniałym środkiem wzmacniającym układ pokarmowy. Zawarte olejki eteryczne w ziele posiadają działanie relaksujące na mięśnie gładkie układu trawiennego. Olejki eteryczne razem z substancjami gorzkimi (goryczki) pobudzają apetyt oraz ulepszają proces trawienia. Szałwia lekarska wspomaga wydzielanie soków żołądkowych oraz żółci, łagodzi bóle brzucha, przynosi ulgę podczas kolki, łagodzi wzdęcia oraz wiatry, działa łagodząco na niestrawności pokarmowe, nudności, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, problemy wątrobowe oraz pomaga w wydalaniu robaków. Jej antyseptyczne właściwości są pomocne w takich infekcjach, jak zapalenie żołądka oraz jelit. Dla pobudzenia łaknienia należy pić napar z szałwii pół godziny przed jedzeniem. 

Pod wpływem szałwii zostają przywrócone naturalne ruchy perystaltyczne okrężnicy i czynność skurczowa jelit, poprawia się trawienie i przyswajanie składników pokarmowych. 

Działanie przeciwpotne występuje szybko, maksimum osiąga po 2–3 godzinach i trwa 3 dni. Wyciągi z surowca podaje się w nadmiernej potliwości różnego pochodzenia, np. potliwości w stanach gorączkowych, w nadczynności tarczycy, również potliwości na tle zaburzeń nerwicowych. 

Działanie przeciwzapalne szałwia wykazuje po podaniu doustnym i po zastosowaniu zewnętrznym. 

Działanie przeciwbakteryjne - szałwia hamuje też wzrost drobnoustrojów Gram–dodatnich i antybiotykoopornych, w mniejszym stopniu Gram–ujemnych, unieczynnia toksyny bakteryjne.

 

Lecznicza herbata szałwiowa (odwar) 

Do picia wrzucamy jedną, maksymalnie dwie łyżeczki pełne szałwii na pół litra wrzącej wody i gotujemy dokładnie 3 minuty, aby pozbyć się z olejków eterycznych i uwolnić enzymy eteryczne potrzebne wszystkim gruczołom, rdzeniowi kręgowemu, wiązadłom, i tarczom międzykręgowym, (dlatego należy zawsze przez całe życie pić szałwię). Po trzech minutach gotowania można odwar odstawić i wrzucić do niego trochę ziela dziurawca zwyczajnego, mięty pieprzowej, melisy, po czym zostawić do naciągnięcia na przynajmniej 10 minut pod przykryciem. Dodatkowe wspomniane zioła można stosować pojedyńczo (oddzielnie) lub wszystkie razem. Herbata szałwiowa wedle tej receptury stosowana jest w totalnej sześciotygodniowej kuracji antyrakowej Rudolfa Breussa, gdzie rano pije się, jako część diety sokowej 1-2 filiżanki tej szałwiowej herbaty, a przez cały dzień wedle potrzeby pije się po kilka łyków, gdy nachodzi pragnienie. 

Do płukania i przemywania szałwię zalewa się wrzątkiem na przynajmniej 10 minut. 

Herbata szałwiowa (napar) 

Zalać łyżeczkę (od herbaty) suszonych ziół szklanką gorącej wody, przykryć i odstawić na 5 minut. Przed wypiciem, przecedzić przez gazę lub sitko. Słaby napar z niewielkiej ilości ziela (liści) stosowany jest do picia, jako zdrowotna herbatka. Może być stosowany często także zamiast herbaty, w odróżnieniu od mocnych naparów, dłużej parzonych pod przykryciem, z większej ilości ziela (liści), które pije się w celach leczniczych, zwykle nie dłużej niż miesiąc. 

Napar z szałwii 

Zalać 2 łyżki stołowe szałwii 1 szklanką wrzącej wody. Pić 100-200 ml 2-3 razy dziennie. W praktyce, mocny napar z szałwii pijemy 2-3 razy dziennie po około pół szklanki (125 ml). 

Napar z ziela szałwii 

1 łyżkę stołową suszonego ziela szałwii zalewamy szklanką wrzątku. Odstawić ją na około 15 minut (12-24 minut) w naczyniu pod przykryciem. Po przecedzeniu pijemy po 1-3 łyżek stołowych naparu 2-4 razy dziennie w nieżytach żołądka i jelit, biegunkach, nadmiernej laktacji, wzdęciach brzucha. Dla pobudzenia łaknienia należy pić pół godziny przed jedzeniem. Napar ten można stosować do okładów, przemywań, płukania i kompresów. 

Okłady z naparu stosuję się na trudno gojące rany, owrzodzenia, oparzenia, odmrożenia, również przy użądleniu przez pszczoły i osy, także do obmywania zewnętrznych narządów płciowych w postaci tamponów dopochwowych oraz do irygacji ( po rozcieńczeniu  z wodą). Picie naparu stosuje się średnio trzy razy dziennie po pół szklanki w nieżycie żołądka i jelit, w zaburzeniach trawiennych jak bóle brzucha, także w nieżytach górnych dróg oddechowych i nadmiernym poceniu się. Zewnętrznie napar stosuję się do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła i dziąseł, przy anginie, w pleśniawkach i zapaleniu migdałków.  

Napar obniżający poziom cukru we krwi 

Łyżkę suszonego ziela szałwii zalać 1 i 1/2 szklanki wrzątku, parzyć pod przykryciem przez 10 minut, odcedzić. Pić taką porcję 2 razy dziennie. 

Korzeń szałwii 

Wywar z korzenia – przepisywany na bóle miesiączkowe spowodowane przez zastój krwi. Chińscy lekarze naturalnego leczenia polecają również szałwię lekarską przeciwko dusznicy bolesnej oraz chorobie wieńcowej. 

Olej szałwiowy - Oleum Salviae

Około pół szklanki liści szałwii zalać 150 ml oleju lub oliwy o temperaturze 50-60 stopni C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do wcierań przy nieżytach układu oddechowego, przeziębieniach, chorobach zakaźnych, po zmarznięciu, przy osłabieniu i zmęczeniu. Olej wcierać w całe ciało, prócz głowy, a potem udać się do łóżka i wypić mieszankę ziołową leczącą daną chorobę.

Olej szałwiowy można też stosować, jako przyprawę do pieczonego drobiu, wołowiny, wieprzowiny, sosów i sałatek.

Olejek z szałwii lekarskiej uspokaja, łagodzi, zmniejsza przekrwienie. Zaleca się go stosować przy zmęczeniu, niskim ciśnieniu, kłopotach z oddychaniem. Natomiast olejek z szałwii muszkatołowej ma właściwości rozgrzewające i uspokajające. Stosuje się go przy depresji, bezsenności, bólach gardła, złym trawieniu, bolesnych miesiączkach, suchej skórze i ukąszeniach przez owady. Najlepszy olejek szałwiowy do aromaterapii i masażu otrzymuje się w Dalmacji. 

Oliwka szałwiowa 

Świeżymi listkami szałwii napełnić słój do 1/3 objętości i zalać do pełna olejem słonecznikowym lub sezamowym. Dobrze zamknąć i odstawić na 2 tygodnie w nasłonecznione miejsce. Od czasu do czasu potrząsnąć słojem. Potem odcedzić przez gazę, mocno odciskając zioła. Można jeszcze dodać 2–3 kapsułki witaminy E w płynie. Stosować do płukania obolałego gardła, do smarowania przy podrażnieniach skóry, oparzeniach – także słonecznych. Szybko przynosi ulgę. 

Nalewka szałwiowa 

Zamiast oleju szałwiowego do wcierań można stosować mocną nalewkę szałwiową - Tinctura Salviae. Nalewka szałwiową (szałwiówka): pół szklanki  liści zalać 300 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dziennie po 1-2 łyżeczki lub najcześciej stosować zewnętrznie do smarowania i okładów, do odkażania i odgrzybiania. Do płukania: 1 łyżka nalewki na 100-150 ml wody. 

Zewnętrzne stosowanie szałwii 

Zewnętrznie (płukanki, przemywanie, pędzlowanie nalewka, nasiadówki, lewatywy, kąpiele) - stany zapalne warg sromowych i pochwy, zapalenie spojówek i gałki ocznej, łzawienie, pieczenie oczu (zażywać jednocześnie preparat mineralno-witaminowy w dużej dawce), trądziki, ropnie, liszaje, oparzenia, odparzenia, opryszczki, łojotok, wągry, przetłuszczające się włosy z tłustym łupieżem i innymi. Wraz z zabiegami zewnętrznymi stosować szałwię wewnętrznie (doustnie).  

Kąpiele z szałwii 

Tego typu kąpiele działają łagodząco na skórę oraz mogą być stosowane w przypadkach mięśniowych dolegliwości bólowych, bólach kostnych, stawowych oraz w nerwobólach. Kąpiel taką przygotowujemy w następujący sposób: w litrze wody zaparzamy 100 g liści szałwii, następnie przecedzamy i wlewamy do wanny napełnionej do połowy wodą. 

Jakieś 5-6 łyżek szałwii należy zalać 1 litrem wrzącej wody. Parzyć pod przykryciem 15 minut. Przecedzić i wlać napar do kąpieli. Stosuje się w chorobie reumatycznej i schorzeniach skóry np. egzemie, świądzie, oparzeniu stosuje się kąpiele ziołowe w naparze z szałwii. 

Szałwiowa kąpiel odświeżająca - odwar 

Zalać 6 czubatych łyżek suszonej szałwii 2 litrami wody. Doprowadzić do wrzenia i gotować 2-3 minuty. Przykryć i odstawić na 20 minut. Przecedzić i wlać do wanny napełnionej ciepłą wodą. 

Kąpiel przeciwpotna i łagodząca podrażnienia skóry

Dużą garść ziela szałwii zalać 2 szklankami wrzątku, gotować na maleńkim ogniu przez 5 minut, odstawić pod przykryciem na 10 minut, odcedzić i wlać do wody w wannie. Zapobiega nadmiernemu poceniu, walczy z problemami skórnymi i reumatyzmem. Przy grzybicy moczyć stopy w nierozcieńczonym wywarze przez 15–20 minut 4 razy dziennie. 

Maseczka ziołowa dla cery suchej i wrażliwej 

Miarę 2 łyżki stołowe zmielonego rumianku i 2 łyżki zmielonej szałwii zalewamy małą ilością wrzącej wody, aby utworzyła się gęsta papka. Dodajemy żółtko i łyżkę twarożku. Wszystkie składniki dokładnie mieszamy. Maseczkę nakładamy na twarz i szyję na 30 minut. Po usunięciu maseczki skórę należy opłukać letnią wodą. 

Napar z szałwii wygładzający kręcone włosy 

Garść wysuszonych ziół zalać szklanką wrzątku i pozostawić do naciągnięcia (nie gotować) na 10 min. Następnie przecedzić napar i przestudzić. Płukać nim umyte włosy (nie spłukiwać). Przy kręconych włosach po umyciu nanieść napar i rozczesać grzebieniem. Suszyć włosy nadając im gładką formę. 

Napar do płukania gardła i jamy ustnej oraz na problemy z żołądkiem

Łyżkę świeżych lub łyżeczkę suszonych liści szałwii zalać szklanką wrzątku, przykryć. Po 15 minutach odcedzić. Płukać naparem gardło i dziąsła kilka razy dziennie przez 5 minut. Przy kłopotach z układem pokarmowym pić po 1/2 szklanki 3 razy dziennie. 

Przeciwgrzybiczna kąpiel dla zmęczonych stóp 

Aby sporządzić taką łagodną mieszankę, należy wsypać do miski 4 lub 5 łyżeczek suszonych liści. Następnie trzeba je zalać 1,5–2 litrami gorącej wody. Następnie musisz odczekać aż ostygnie i zanurzyć w takim naparze stopy na około piętnaście minut. 

Kompres na rany 

Kiedy zmagamy się z jakąś dokuczliwą i bolesną raną, można wykorzystać okłady z tego zioła. Należy wtedy dwie łyżki szałwii zaparzyć dziesięć minut w połowie szklanki wrzątku. Następnie napar trzeba odcedzić a kiedy przestygnie, zamocz w nim gazę. Taki kompres przykładaj kilka razy dziennie na chore miejsce przez około dziesięć lub piętnaście minut. 

Okłady z szałwii 

Szklankę ziela zalać 1 i 1/2 szklanki wrzątku. Ciepłą, gęstą masą okładać chore miejsca, owijać folią i ręcznikiem. Stosować raz dziennie przez 30 minut – przy oparzeniach, odmrożeniach, owrzodzeniach. 

Kataplazm szałwiowy 

We wrzątku zaparzamy ziele szałwii i zawijamy w kawałek płótna lub gazę. Przykładamy na chore i obolałe miejsca. W praktyce można używać fusów po kilku minutach parzenia herbatki szałwiowej. 

Mleko szałwiowe 

1 łyżeczkę suszonych lub świeżych liści szałwii zagotować z 1 filiżanką mleka, potem odstawić na 3 minuty, a następnie przecedzić. Pić 2-3 filiżanki mleka szałwiowego dziennie. Napój polecany szczególnie przeciw kaszlowi. Mleko szałwiowe pite wieczorem ułatwia zasypianie.

Sztuka kulinarna i szałwia 

Liście szałwii zrywane przed okresem kwitnienia są używane do dziś, jako wspaniała przyprawa o korzennym aromacie. Doskonale komponuje się z daniami, których składnikami są pomidory, kapusta i groch. Duże zastosowanie znalazła zwłaszcza w kuchni włoskiej. Stosuje się ją jako dodatek do wszelkich sałatek, mięsnych i drobiowych farszów, ciast i deserów. W Niemczech przyprawia się nią węgorza. Ma lekko gorzkawy smak, dlatego należy używać jej oszczędnie, gdyż zbyt duża ilość nadaje potrawie nieprzyjemny zapach. Przez proces suszenia smak przyprawy nasila się. Suszona szałwia może być przechowywana do 3 lat w szczelnym opakowaniu. Po tym okresie traci swój zapach i wiele właściwości leczniczych. 

Szałwia lekarska świetnie nadaje się do potraw z fasoli, kapusty, grochu, kabaczka, cebuli oraz pomidorów. Dodawana jest także do omletów, sera żółtego, tofu oraz twarożku. Szałwia lekarska może być dodawana do produkcji chleba kukurydzianego, szczególnie, gdy serwuje się go z kurczakiem lub z rybą. Szałwię lekarską możemy również dodawać do oleju do smażenia, wtedy sam olej i smażony produkt jest mniej szkodliwy. Na skalę przemysłową szałwia lekarska bywa używana do produkcji zup, sosów, kiełbasek, mięsa, pieczonych kurczaków, serów, słodyczy, lodów, gumy do żucia, wermutu. Szałwia w kuchni może również zniwelować nieprzyjemny, brzydki zapach, chociażby po gotowaniu kapusty. 

Dzięki dużej zawartości olejków eterycznych szałwia lekarska znalazła także zastosowanie w przemyśle kosmetycznym do produkcji między innymi szamponów, mydeł, kremów. Suszone gałązki szałwii lekarskiej można dodawać do różnego rodzaju suszonych bukietów kwiatowych.
Powinny jej unikać kobiety w ciąży z uwagi na to, że powstrzymuje laktację czyli mlekotwórstwo w okresie karmienia dziecka piersią. 

Liście szałwii zapiekane

Przygotować gęste ciasto naleśnikowe. Zanurzać w nim świeże liście szałwii i smażyć na głębokim tłuszczu na złoty kolor. Wielki poeta, ale i wielki smakosz, piewca przydomowych ogrodów Mikołaj Rej polecał takie myszki z szałwii, czyli zielone listki zasmażane w cieście.
Świeże liście szałwii można dodawać do sera, a wraz z hyzopem, pietruszką i miętą do masła ziołowego.

Szałwia, jako surowiec zielarski 

Ziele szałwii to silnie rozgałęziona krzewinka, osiągająca do 60 cm wysokości, wydzielająca dość silny zapach przypominający woń kamfory. Szałwia najczęściej uprawiana jest w ogrodach, w miejscach słonecznych, na żyznej, bogatej w wapń glebie. Ma fiołkowe kwiecie oraz szarozielone, jajowate i kosmate liście. 

Szałwia osiąga wysokość 50-70 cm. Ma skłonność do pokładania się. Łodyga wzniesiona, czterokanciasta lub okrągława, drewniejąca od dołu. Cała roślina lekko owłosiona. Liście zielono-srebrne, miękkie w dotyku, długoogonkowe, podłużnie owalne lub lancetowate, ułożone naprzeciwlegle,  brzegiem lekko karbowane, a z wierzchu pomarszczone. Kwiaty dwuwargowe, barwy fioletowoniebieskiej, zebrane po 4-8 w szczytowe nibyokółki.

Surowcem jest ziele szałwii (Herba Salviae) lub liść szałwii (Flos Salviae). Typowym surowcem szałwii są liście, w których znajdują się olejki lotne (zawierające cyneol, pimen, tujon i kamforę) oraz garbniki, pikrosalwinę, trójterpeny, witaminę B1 i kwas nikotynowy. Liście (Folium Salviae) szałwii zawierają od 2,5 do 3% olejku lotnego, który zawiera m.in. tujon, cyneol, kamforę i pinen. Ponadto szałwia zawiera garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne, gorycze, duże ilości witaminy B1 (około 850 mg%), witaminy PP oraz karoteny (witaminy A) i duże ilości witaminy C. 

Badania naukowe wykazały, że związek chemiczny tujon, wchodzący w skład olejku eterycznego, posiada silne właściwości antyseptyczne oraz wiatropędne. Posiada on również działanie estrogenne, które jest częściowo odpowiedzialne za hormonalny efekt szałwii lekarskiej, szczególnie w przypadku zmniejszenia produkcji mleka u matek karmiących. Tujon w dużych dawkach jest toksyczny. Olejek eteryczny szałwii, podobnie wyciąg alkoholowy jest bogaty w tujon, który stosowany w większych dawkach wywołuje uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Dłuższe stosowanie wyciągów etanolowych (alkoholowych) może wywołać zaburzenia w funkcjonowaniu kory mózgowej, drażliwość, stany podniecenia,  drgawki, nudności, otępienie, nawet omamy czy psychozy. Odnotowywane są także przypadki drgawek tężcowych po spożyciu tujonu, skurcze macicy u kobiet czy przypadki krwiomoczu. Najbardziej przestrzega się przed nalewkami alkoholowymi oraz olejkami, szczególnie w dużych dawkach.
Kwas rozmarynowy (fenol - kwas rozmarynowy to depsyd, ester kwasu kawowego z kwasem α-hydroksydihydrokawowym. Związek ten po raz pierwszy wyodrębniono z liści rozmarynu lekarskiego) jest związkiem chemicznym posiadającym silne właściwości przeciwzapalne, natomiast olejek eteryczny, jako całość, łagodzi skurcze mięśni i posiada właściwości grzybobójcze.

Chociaż olejek z szałwii lekarskiej jest używany w aromaterapii, niektórzy przestrzegają przed jego użyciem radząc zachować pewną ostrożność. Kobiety w ciąży oraz matki karmiące piersią generalnie nie powinny brać szałwii lekarskiej długotrwale w celach leczniczych, ponieważ zioło to może wywołać poronienie oraz zatrzymać produkcję mleka. Niektóre osoby mogą doświadczyć kontaktowego zapalenia skóry po dotknięciu szałwii lekarskiej. Niemniej, jako okład na ranę, okład przeciwalergiczny czy do płukania gardła zarówno kobiety w ciąży jak i karmiące matki mogą używać tego zioła.  

Ujmując całościowo bogaty skład wyciągu z szałwii, można stwierdzić, że charakteryzuje się ona następującymi działaniami leczniczymi:

- antyseptycznym (dezynfekującym),

- ściągającym (zmniejszającym krwawienie, obkurczającym),

- antybiotycznym (przeciwbakteryjnym),

- przeciwwirusowym,

- przeciwpotnym,

- obniżającym poziom cukru we krwi,

- pobudzającym wydzielanie soków żółciowych,

- wzmagającym perystaltykę jelit,

- hamującym laktację (wypływ mleka z gruczołu piersiowego).

Przeciwwskazania 

Długotrwałe picie dużych ilości mocnych naparów z szałwii może wywołać działania niepożądane takie jak: nudności, wymioty, otępienie. Choć nie ma badań potwierdzających działanie poronne nie zaleca się stosowania wewnętrznie kobietom w ciąży, najprawdopodobniej z powodu incydentalnych zdarzeń, których związku z szałwią nigdy nie potwierdzono. Stosowanie naparu z szałwii powoduje zmniejszenie laktacji, nie jest polecany kobietom karmiącym. Nie poleca się stosowania naparów w ostrym nieżycie żołądka, chyba że niewielkie kropelkowe ilości lub łyżeczka od herbaty 2-4 razy dziennie. Wśród przeciwwskazań do stosowania szałwii wymienia się także nowotwory pobudzane przez hormony estrogenne. 

Sposób parzenia Szałwii Lekarskiej 

Napar w postaci napoju: 1-2 gramy szałwii zalać szklanką wrzącej wody. Zaparzać pod przykryciem około 15 minut (12-24), odcedzić. Spożywać 1 do 3 razy dziennie po szklance naparu. Im dłużej parzona tym bardziej lecznicza. Napar może naciągać do 3 godzin. 

Napar do płukania jamy ustnej lub stosowania miejscowego: 2-3 g szałwii zalać ½ szklanki wrzącej wody. Zaparzać pod przykryciem przynajmniej około 15 minut (12-24 minuty). Płukać gardło lub jamę ustną kilka razy dziennie. Do okładów: nasączyć naparem jałowy gazik i przykładać w miejscach otarcia skóry.

Uwaga: Jednorazowa dawka nie może przekroczyć 15 g liścia szałwii. Ponadto, po dłuższym stosowaniu mogą wystąpić skutki niepożądane, jak: zawroty głowy, wymioty, częstoskurcz serca, uderzenia gorąca, dlatego doustnie nie należy przyjmować szałwii dłużej niż 4 tygodnie. Wszelkie wątpliwości i pytania należy skonsultować z lekarzem specjalistą fitoterapii (ziołolecznictwa). Nie należy stosować szałwii w czasie ciąży i karmienia piersią. 

Napar z szałwii lekarskiej pić 200 ml dziennie (około szklanki) lub stosować jako płukankę gardła bądź jamy ustnej, 100 ml, 2 do 3 razy dziennie. Stosuje się również nalewkę z szałwii lekarskiej w ilości 40 kropli, dwa razy dziennie.

Zwykle zaleca się wypijanie trzech szklanek naparu dziennie, ale nie dłużej niż przez okres czterech tygodni. Należy po intensywnej kuracji zrobić 2-3 tygodnie przerwy w piciu zioła, a dopiero potem, jeśli potrzeba, kurację powtórzyć. 

www.zdrowiezroslin.pl