Olej z drzewa herbacianego w terapii chorób skóry

Od wieków Aborygeni, rdzenni mieszkańcy Australii doceniają cenne i różnorodne właściwości olejku z drzewa herbacianego. Od wieków stosują go jako lekarstwo, głównie do odkażania zainfekowanych ran. Nic dziwnego, jest uznawany za olejek o najsilniejszych właściwościach antybakteryjnych, antywirusowych i wykazuje działanie przeciwgrzybicze. Skutecznie zatrzymuje różne procesy infekcyjne (gardła, jamy ustnej, dróg oddechowych, dróg moczowych, pochwy), z powodzeniem jest stosowany przy przeziębieniu i grypie. Chroni przed chorobami tropikalnymi,

co zostało wykorzystane już podczas II wojny światowej. Żołnierze walczący w tropikach mieli ten olejek w swoich podręcznych apteczkach. Warto go stosować zapobiegawczo, zanim dojdzie do infekcji, ponieważ wzmacnia układ odpornościowy. Wyjątkowo dobrze radzi sobie z chorobami i problemami skórnymi. Jest używany do leczenia trądziku, krost, brodawek, tłustej cery, grzybicy między palcowej, grzybicy głowy, pleśniawek, wyprysków. Jest pomocnym środkiem usuwającym zmiany skórne wywołane przez obecność grzyba z gatunku Candida albicans. Oczyszcza i odkaża skórę. Jest zbawienny, gdy jest popękana i szorstka, łagodzi oparzenia słoneczne, korzystnie wpływa na zabliźnianie się ran. Wyciąg z tej rośliny jest popularnym składnikiem mydeł o działaniu leczniczym, past do zębów, dezodorantów, szamponów. Dodatkową zaletą olejku jest to, że wykazuje działanie uspokajające. Łagodzi stres związany m. in. z zabiegami chirurgicznymi, niweluje zdenerwowanie, a nawet pomaga przy histerycznych napadach. Można go również stosować w celu pozbycia się pasożytów, np. pcheł, wszy, czy nawet pasożytów jelit. Stosuje się go w mieszankach z olejkami: sosnowym, lawendowym, cytrynowym, szałwiowy lub geraniowym.

Olej z drzewa herbacianego w terapii chorób skóry

Olej z drzewa herbacianego pozyskuje się metodą destylacji parowej z liści rośliny Malaleuca alternifolia, która należy do rodziny Myrtaceae (Mirtowate) (4, 6-9).

Głównymi składnikami biologicznie aktywnymi olejku z drzewa herbacianego są γ- i α-terpinen, α-terpineol, 1,8-cyneol, p-cymen, α-pinen i limonen, jednakże najważniejszym bez wątpienia jest terpinen-4-ol, dzięki któremu olejek wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne (6, 10, 11).

Właściwości terapeutyczne olejku z drzewa herbacianego wykorzystywane są od wieków do leczenia ran, a także przeciwko bólom głowy czy też przeziębieniom. Olejek z drzewa herbacianego ma charakter lipofilowy, dzięki czemu dobrze penetruje w głąb skóry (6, 10). Jest wykorzystywany w leczeniu chorób skóry, m.in. w trądziku, łupieżu, łuszczycy, łojotokowym zapaleniu skóry, stwardnieniach, odciskach, grzybicy stóp i skóry głowy, drożdżycy paznokci, w terapii owrzodzeń cukrzycowych i żylakowych, w zakażonych ranach, oparzeniach, alergiach kontaktowych, wypryskach atopowych, czyrakach i zanokcicy (6, 9, 10, 12).

Nierozcieńczony olejek nie powinien być stosowany na skórę dłużej niż 2 dni, a najlepiej tolerowane są stężenia mieszaniny w zakresie od 1 do 10%, które mogą być stosowane nawet przez okres 6 mies., przy czym nie zaleca się stosowania olejku z drzewa herbacianego u dzieci poniżej 6. roku życia (13). Olejek z drzewa herbacianego skutecznie zwalcza także zakażenia bakteryjne i grzybicze jamy ustnej, niweluje zakażenia górnych dróg oddechowych, pochwy, dróg moczowych; ponadto stosowany jest w terapii hemoroidów oraz robaczyc. Zanotowano także skuteczne działanie olejku z drzewa herbacianego przeciw wirusom opryszczki i grypy. Interesujące zastosowanie znalazł on jako środek do niszczenia roztoczy w kurzu domowym czy łagodzenia objawów po ukąszeniach owadów. Olejek z drzewa herbacianego wykazuje także właściwości uspokajające oraz miejscowo znieczulające (6, 9, 10, 12).

Przemysł kosmetyczny ceni i stosuje olejek z drzewa herbacianego nie tylko ze względu na jego właściwości lecznicze; jest on dodawany do kosmetyków w stężeniach terapeutycznych, dzięki czemu chroni te preparaty przed rozwojem drobnoustrojów, takich jak Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Candida albicans, Aspergillus niger (6, 9, 10, 12).

W terapii trądziku pospolitego wykorzystuje się silne działanie przeciwbakteryjne olejku z drzewa herbacianego. Udowodniono, że w zakresie stężeń 0,6-30 mg/ml hamuje on rozwój wyizolowanych zeskóry Gram-dodatnich ziarniaków tlenowych Staphylococcus epidermidis, a w stężeniu 1-5 mg/ml wykazuje on działanie bakteriobójcze w stosunku do 32 szczepów bakterii Propionibacterium acnes, które wyizolowano ze zmian trądzikowych (6, 10, 14).

Aktywność przeciwtrądzikowa olejku z drzewa herbacianego została sprawdzona w badaniach porównujących skuteczność działania 5% olejku z drzewa herbacianego i 5% nadtlenku benzoilu. Oba środki skutecznie zmniejszyły liczbę zmian zapalnych, a także zamkniętych i otwartych zaskórników w łagodnym i średnio zaawansowanym trądziku pospolitym. Jednak olejek z drzewa herbacianego wykazywał wolniejsze działanie w porównaniu z nadtlenkiem benzoilu, dając w zamian mniej skutków ubocznych odczuwanych przez chorych biorących udział w eksperymencie, co spowodowało, że stał się chętniej wykorzystywanym naturalnym środkiem w terapii przeciwtrądzikowej (9, 11, 12, 15, 16). Brak doniesień o teratogennym działaniu olejku czyni go jeszcze bardziej interesującym obiektem badań w terapii przeciwtrądzikowej, również u kobiet w ciąży (9).

Naukowcy donoszą o skutecznym działaniu olejku z drzewa herbacianego również w przypadku grzybic skóry. W celu sprawdzenia skuteczności tego produktu przeprowadzono badania in vitro, oceniające jego aktywność wobec szczepów Candida albicans. Wykazano, że składnikami olejku o najwyższej aktywności przeciwgrzybiczej są linalol, terpinen-4-ol i α-terpineol. Podobne wyniki uzyskano podczas porównywania aktywności składników olejku przeciwko grzybom z rodzajówTrichophyton, Epidermophyton i Microsporum, gdzie związkami najaktywniejszymi okazały się terpinen-4-ol i α-terpineol. Silne działanie przeciwgrzybicze składników omawianego olejku jest związane z niszczeniem funkcji błon biologicznych komórek grzybów poddanych działaniu wymienionych powyżej substancji (6).

Olejek z drzewa herbacianego hamuje rozwój dermatofitów, takich jak Trichophyton mentagrophytes, Microsporum canis i Microsporum gypseum. Stężenia grzybobójcze olejku wynoszą od 0,16 do 12,5 mg/ml (10). Przeprowadzono badania w grupie 158 osób z grzybicą stóp. U badanych osób aplikowano 25% i 50% olejek z drzewa herbacianego 2 razy dziennie przez okres czterech tygodni. Uzyskano wysoki odsetek wyleczeń: 55% dla olejku o stężeniu 25% i 64% dla olejku o stężeniu 50%. Pacjenci dobrze tolerowali terapię olejkiem, jedynie u 3 z nich wystąpił efekt uboczny w postaci zapalenia skóry (12, 17, 18).

Aktywność przeciwgrzybiczą olejku z drzewa herbacianego sprawdzono także w badaniach, w których zastosowano ilościową metodę rozcieńczeniową. Określono MIC olejku (ang. Minimal Inhibitory Concentration), czyli najmniejsze stężenie tej substancji hamujące wzrost drobnoustrojów. Przebadano 106 klinicznych szczepów dermatofitów z rodzaju Trichophyton, Epidermophyton oraz Microsporum i uzyskano niskie wartości MIC, w granicach od 0,04 do 0,6 mg/ml. Kiedy porównano wartości MIC olejku z drzewa herbacianego dla dermatofitów i innych grzybów chorobotwórczych dla człowieka, dermatofity prezentowały znacznie niższe wartości, co świadczy o wyższej skuteczności działania olejku z drzewa herbacianego w stosunku do tych drobnoustrojów. Dla porównania stężenia hamujące rozwój chorobotwórczych dla człowieka grzybów z rodzaju Candida wynoszą 0,2-6,3 mg/ml. Grzybobójcze stężenia są niewiele wyższe – 2,5-5 mg/ml.

W badaniach in vitro wykazano, że olejek z drzewa herbacianego niszczy grzyby z rodzaju Candida(12). Wartości MIC tego olejku są stosunkowo niskie dla chorobotwórczych szczepów Candida niereagujących na standardowe leczenie farmakologiczne (6). W przypadku grzybicy paznokci nie uzyskano jednak zadowalających efektów terapeutycznych. Nie było statystycznie istotnych różnic pomiędzy skutecznością terapii u pacjentów stosujących olejek z drzewa herbacianego (18%) i klotrimazol (11%). Fakt ten można wytłumaczyć słabą penetracją olejku przez płytkę paznokciową. Wynika ona z wysokiej lipofilności olejku z drzewa herbacianego (18).

Olejek z drzewa herbacianego w swoim składzie zawiera, oprócz pożądanych substancji biologicznie aktywnych, znane alergizujące składniki, takie jak terpinen i limonen. Alergie na olejek z drzewa herbacianego są jednak bardzo rzadkie i najczęściej dotyczą osób ze skórą nadwrażliwą (11).

OLEJ Z DZEWA HERBACIANEGO KUPISZ TU   https://www.zdrowiezroslin.pl/pl/p/OLEJEK-Z-DRZEWA-HERBACIANEGO/100

                                                                   

Żródło Postępy Fitoterapii 3/2015, s. 184-192

*Magdalena Wyszkowska-Kolatko, Paulina Koczurkiewicz, Katarzyna Wójcik, Elżbieta Pękala

Zakład Biochemii Farmaceutycznej, Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego, Collegium Medicum w Krakowie
Kierownik Zakładu: dr hab. Elżbieta Pękala

www.zdrowiezroslin.pl

Piśmiennictwo

1. Śpiewak R. Częstość występowania chorób skóry w losowej grupie dorosłych Polaków. Estetol Med Kosmetol 2012; 2:50-3. 2.Krasowska D. Etiopatogeneza i obraz kliniczny trądziku pospolitego. Dermatol Estet 2006; 2:67-71. 3. Trzmiel D, Święty-Lis A, Bergler-Czop B. Klinika zakażeń grzybiczych skóry i jej przydatków w praktyce lekarza rodzinnego – problem ciągle aktualny. Med Ogól Nauk Zdrow 2011; 17:212-7. 4. Mahmood T, Akhtar N, Khan BA. Herbs as alternate in treating acne. Bratislava Medical J 2012; 113:125. 5. Mielczarek M, Kołodziejczyk J, Olas B. Właściwości lecznicze chmielu zwyczajnego (Humulus lupulus L.). Post Fitoter 2010; 4:205-10. 6. Garbusińska A, Mertas A, Król W. Przegląd badań in vitro oceniających aktywność przeciwdrobnoustrojową olejku z drzewa herbacianego (Tea Tree oil). Cz. I. Post Fitoter 2010; 2:85-96. 7. Deda A. Substancje roślinne w leczeniu trądziku pospolitego. Dermatol Estet 2010; 5:311-6. 8. Aburjal T, Natsheh FM. Plants used in cosmetics. Phytother Res 2003; 17:987-1000. 9.Enshaieh S, Jooya A, Siadat H i wsp. The efficacy of 5% topical tea tree oil gel in mild to moderate acne vulgaris: A randomized, double-blind placebo controlled study. Indian J Dermatol Venerol Leprol 2007; 73:22-6. 10. Kędzia B, Alkiewicz J, Han S. Znaczenie olejku z drzewa herbacianego w fitoterapii. Cz. I. Skład olejku i jego właściwości biologiczne. Post Fitoter 2000; 2:36-40. 11.Kanlayavattanakul M, Lourith N. Therapeutic agents and herbs in topical application for acne treatment. Intern J Cosmetic Sci 2011; 33:289-97. 12. Pazyar N, Yaghoobi R, Bagherani N i wsp. A review of applications of tea tree oil in dermatology. Intern J Dermatol 2013; 52:784-90. 13. Kędzia B, Alkiewicz J, Han S. Znaczenie olejku z drzewa herbacianego w fitoterapii. Cz. II. Skład olejku i jego właściwości biologiczne. Post Fitoter 2000; 3:33-7. 14. Azimi H, Fallah-Tafti M, Khakshur A i wsp. A review of phytotherapy of acne vulgaris: Perspective of new pharmacological treatments. Fitoter 2012; 83:1306-17. 15. Reuter J, Wolfle U, Weckesser S i wsp. Which plant for which skin disease? Part 1: Atopic dermatitis, psoriasis, acne, condyloma and herpes simplex. J Deutsch Dermatol Gesselsch 2010; 8:788-96. 16. Martin KW, Ernst W. Herbal medicines for treatment of bacterial infections: a review of controlled clinical trials. J Antimicrob Chemother 2003; 51:241-6. 17. Reuter J, Wolfle U, Korting H i wsp. Which plant for which disease? Part 2: Dermatophytes, chronic venous insufficiency, photoprotection, actinic keratoses. Vitiligo, hair loss, cosmetic indications. J Deutsch Dermatol Gesselsch 2010; 8:866-73. 18. Martin KW, Ernst E. Herbal medicines for treatment of fungal infections: a systematic review of controlled clinical trials. Mycoses 2004; 47:87-92.