Prozdrowotne właściwości owoców i przetworów z aronii
Liczne badania potwierdzają, iż wzbogacenie diety w polifenole, których dobrym i naturalnym źródłem jest aronia, chroni przed miażdżycą, zawałem serca, udarem mózgu oraz spowalnia starzenie się organizmu. Związki te nie tylko chronią organizm przed licznymi chorobami, ale także łagodzą ich skutki.
Wzrost zapotrzebowania
na żywność prozdrowotną, korzystnie wpływającą na zdrowie człowieka oraz
przeciwdziałającą chorobom związanym ze stresem oksydacyjnym, starzeniem
organizmu, dietozależnym (otyłość, cukrzyca, miażdżyca, nowotwory) powoduje, że
producenci coraz częściej i chętniej rozszerzają swój asortyment o produkty funkcjonalne (1).
Jedną z grup związków
o najszerszym spektrum działania na nasz organizm są antyoksydanty. Do tej
grupy zaliczane są: antocyjany, flawonole, fenolokwasy, garbniki oraz witaminy
(C, B2, B6, E, P, PP) i składniki mineralne (2).
Szukając nowych,
atrakcyjnych rozwiązań podnoszących zarówno walory organoleptyczne, jak i
właściwości prozdrowotne, aronia stała się dobrym rozwiązaniem do projektowania
żywności. Liczne badania potwierdzają pozytywny wpływ składników aronii na
zdrowie człowieka. Ponadto owoce te mają wyraźne cechy sensoryczne. Cierpki smak i intensywna
barwa powodują, że aronia ma wysoki potencjał do wykorzystania jako surowiec
przy projektowaniu żywności funkcjonalnej.
Aronia czarnoowocowa (Aronia
melanocarpa) należy do rodziny różowatych (Rosaceae). Krzew ten
pochodzi z Ameryki Północnej, obecnie rozpowszechniony jest w Rosji i w Europie
Wschodniej, w tym w Polsce (3-5). Dzięki odporności aronii na szkodniki i
choroby nie ma konieczności stosowania środków ochrony roślin w uprawie tego
gatunku. Tym samym doskonale nadaje się do uprawy ekologicznej (4), co przy
obecnej tendencji zastępowania składników szkodliwych, sztucznych, naturalnymi
pochodzącymi z plantacji ekologicznych sprawia, że aronia szybko rozszerza
swoje zastosowanie w wielu produktach.
Krzew aronii może
rosnąć niemal w każdych warunkach, zarówno na gruntach o słabej klasie
botanicznej (nawet V klasa gleby), jak i jest odporna na wiosenne przymrozki.
W sierpniu drobne
owoce o cierpkim smaku dojrzewają, nabierając ciemnoczarnej barwy. Wydajność
zbiorów owoców wynosi od 10-17 ton/ha. Rocznie w Polsce produkowane jest od
35-40 tys. ton owoców, z czego większość, bo aż 90%, jest eksportowana.
Spowodowało to, że Polska jest największym eksporterem tych owoców na świecie
(6). Dzięki licznym publikacjom prof. Iwony Wawer z Uniwersytetu Medycznego w
Warszawie rozpowszechniono polską aronię także u japońskich odbiorców. Profesor
Wawer podkreślała w swoich pracach korzystny wpływ właściwości owoców aronii
między innymi w łagodzeniu skutków popromiennych, z którymi Japonia boryka się
po wybuchu elektrowni jądrowej w Fukushimie (7).
ARONIA JAKO SUROWIEC PRZEMYSŁOWY
Aronia rzadko
spożywana jest w stanie świeżym, ze względu na swój cierpki smak, który często
nie jest akceptowany przez konsumentów. Jednak owoce aronii znalazły
szerokie zastosowanie w przemyśle. Znakomicie nadają się do produkcji dżemów,
konfitur, galaretek, powideł, soków, suszy owocowych oraz jako dodatek do win
produkowanych z jasnych owoców (jabłka). Ponadto owoce, a także wytłoki po
produkcji soku z aronii są dobrym surowcem do produkcji naturalnego barwnika –
obecnie szczególnie pożądanego, gdyż odchodzi się od barwników syntetycznych
(3). Również przemysł farmakologiczny wykorzystuje te owoce. Z soku z aronii
produkowane są w Polsce leki geriatryczne.
Coraz częściej aronię
wykorzystuje się w projektowaniu żywności funkcjonalnej, czyli takiej, która ma
udowodnione funkcje prozdrowotne (7).
WŁAŚCIWOŚCI ODŻYWCZE ARONII
Świeże owoce zawierają
69-81% wody, a tym samym 19-31% suchej masy. W ich składzie znajdują się także:
błonnik pokarmowy (5,6 g/100 g ś.m.), cukry redukujące (13-17,6 g/100 g ś.m.),
tłuszcz (0,14 g/100 g ś.m.), białko (0,7 g/100 g ś.m.) (4), witaminy (C, B1, B2, B6, niacyna, kwas
pantotenowy) oraz makro- i mikroelementy (8).
Wiele badań naukowych
potwierdza, iż aronia stanowi najbogatsze źródło przeciwutleniaczy spośród
dostępnych na rynku owoców (9). Najliczniejszą grupą antyoksydantów zawartych w
aronii są polifenole, gdzie ponad połowę stanowią antocyjany, oraz w mniejszych
ilościach procyjanidyny, flawonole, flatan-3-ole, a także kwasy fenolowe (10).
Aronia zawiera od 2000-8000 mg/100 g ś.m. polifenoli (3), w zależności od
odmiany, warunków uprawy i terminu zbioru. Działanie tych związków jest
wielokierunkowe i polega między innymi na reagowaniu z wolnymi rodnikami i
neutralizacji niesparowanych elektronów (10-13).
ARONIA A ZDROWIE
Liczne badania
potwierdzają, iż wzbogacenie diety w polifenole,
których dobrym i naturalnym źródłem jest aronia, chroni przed miażdżycą,
zawałem serca, udarem mózgu oraz spowalnia starzenie się organizmu (14-17).
Związki te nie tylko chronią organizm przed licznymi chorobami, ale także
łagodzą ich skutki (18).
Konsumenci coraz
bardziej doceniają wpływ diety w zapobieganiu i wspomaganiu leczenia w chorobach
nowotworowych. W Polsce, według danych GUS z 2009 roku, przeżywa jedynie 28%
osób chorych na nowotwory (19, 20). Szacuje się, że 30% przypadków nowotworów
spowodowanych jest czynnikami żywieniowymi (21). Wyniki te są zatrważające,
dlatego wielu naukowców podejmuje badania w kierunku wzbogacania żywności w
naturalne związki chroniące organizm przed nowotworem.
Owoce aronii mają
także szereg innych właściwości prozdrowotnych. Fitozwiązki zawarte w tych
owocach przyczyniają się do obniżenia poziomu glukozy we krwi (22, 23) i
leczeniu otyłości (24). Często występowaniu licznych chorób sprzyja wykonywana
przez nas praca, np. piloci narażeni są na promieniowanie jonizujące niekiedy
znacznie wyższe niż pracownicy elektrowni atomowej. Promieniowanie to powoduje,
iż w organizmie wytwarzane są wolne rodniki, które uszkadzają lipidy, białka i
DNA. Najlepszą metodą zmniejszania genotoksyczności jest podawanie silnych
antyoksydantów. Tutaj także znalazły zastosowanie owoce aronii oraz sok z tych
owoców (25).
PODSUMOWANIE
Zmiana sposobu
odżywiania się konsumentów, którzy nie tylko poszukują produktów o odpowiedniej
wartości odżywczej, ale także o korzystnych właściwościach pro-zdrowotnych,
powoduje, że naukowcy i producenci poszukują nowych surowców bogatych w bioskładniki.
Biorąc pod uwagę taką tendencję, można stwierdzić, że owoce aronii będą coraz
częściej wykorzystywane w przemyśle spożywczym.
Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2015, s. 179-181
Anna Banaś, Anna Korus
Prozdrowotne właściwości owoców i przetworów z aronii
Katedra Technologii
Owoców, Warzyw i Grzybów, Wydział Technologii Żywności, Uniwersytet Rolniczy
im. Hugona Kołłątaja, Kraków
Źródło http://www.czytelniamedyczna.pl/5354,prozdrowotne-wlasciwosci-owocow-i-przetworow-z-aronii.html
Piśmiennictwo
1. Babicz-Zielińska E,
Zabrocki R: Podstawy konsumentów wobec prozdrowotnej wartości żywności.
Żywność, Nauka. Technologia. Jakość 2007; 6(55): 81-89. 2. Kmiecik
D, Kobus J: Badanie postaw konsumentów wobec przeciwutleniaczy. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2005; 2 (43)
Supl.: 308-317. 3. Kokotkiewicz A, Jeremicz Z, Luczkiewicz M:
Aronia plants: a review of traditional use, biological activities and
perspectives for modern medicine. J Med Food 2010; 13: 255-269. 4. Kulling
SE, Rawel HM: Chokeberry (Aronia melanocarpa) – a review on the
characteristic components and potential health effects. Planta Med 2008; 74:
1625-1634. 5. Naruszewicz M, Daniewski M, Łaniewska I et al.:
Effect of anthocyanins from chokeberry (Aronia melanocarpa) on
blood pressure, inflammatory mediators and celi adhesion molecules in patients
with a history of myocardial infarction (MI). Atherosclerosis Supp 2003; 4: 143. 6. Eggert
P: O aronii czarnoowocowej. http://www.aronia.org.pl. 7. Wawer
I: Aronia – polski paradoks. Agropharm S.A.,
Warszawa 2005. 8. Tanaka T, Tanaka A: Chemical components and
characteristics of black chokeberry. J Jpn Soc Food Sci Techno 2001; 48:
606-610. 9. Valcheva-Kuzmanova SV, Belcheva A: Current
knowledge of Aronia melanocarpaas a medicinal plant. Folia Med
(Plovdiv) 2006; 48: 7-11. 10. Oszmianski J, Wojdyło A: Aronia
melanocarpa phenolics and their antioxidant activity. Eur Food Res Technol
2005; 221: 809-813. 11. Niedworok J, Brzozowski F: Badania nad
biologicznymi i fitoterapeutycznymi właściwościami antocyjanin aronii
czarnoowocowej E. Post Fitot 2001; 5: 20-24. 12. Saluk-Juszczak
J: Antocyjany jako składnik żywności funkcjonalnej stosowanej w profilaktyce
chorób układu krążenia. Post Hig Med Dośw 2010; 64: 451-458. 13. Sikora
I, Markowicz M, Mikiciuk-Olasik E: Rola i właściwości lecznicze aronii
czarnoowocowej w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Bromat Chem Toksykol 2009; 17: 10-17. 14. Sato M, Maulik
N, Das DK: Cardioprotection with alcohol: role of both alcohol and polyphenolic
antioxidants. Ann N Y Acad Sci 2002; 957: 122-135. 15. Von
Schacky C: The role of omega-3 fatty acids in cardiovascular disease. Curr
Atherosclerosis Rep 2003; 5: 139-145. 16. Willcox JK,
Catignani GL, Lazarus S: Tomatoes and cardiovascular health. Crit Rev Food Sci
Nutr 2003; 43: 1-18. 17. Shukla SK, Gupta S, Ojha SK et al.:
Cardiovascular friendly natural products: a promising approach in the
management of CVD. Nat Prod Res 2010; 24: 873-898. 18. Bell
DR, Gochenaur K: Direct vasoactive and vasoprotective properties of
anthocyanin-rich extracts. J Appl Physiol 2006; 100: 1164-1170. 19. Raport
WCRF/AICR. http://www.aicr.org/site/PageServer?pagename=dc_home_guides
(06.04.2009). 20. Raporty na podstawie danych Centrum Onkologii.
http://85.128.14.124/krn/index.asp (06.04.2009). 21. Keyl TJ,
Schatzkin A, Willett WC et al.: Diet, nutrition and the prevention of cancer.
Pub Health Nutr 2004; 7: 187-200. 22. Jurgoński A, Juśkiewicz
J, Zduńczyk Z: Ingestion of black chokeberry fruit extracts leads to intestinal
and systemic changes in a rat model of prediabetes and hyperlipidemia. Plant
Foods Hum Nutr 2008; 4: 176-182. 23. Valcheva-Kuzmanova S,
Kuzmanov K, Tancheva S et al.: Hypoglycemic and hypolipidemic effects of Aronia
melanocarpa fruit juice in streptozotocin-induced diabetic rats.
Methods Find Exp Clin Pharmacol 2007; 29: 101-105. 24. Zielinska-Przyjemska
M, Olejnik A, Dobrowolska-Zachwieja A et al.: Effects of Aronia
melanocarpa polyphenols on oxidative metabolism and apoptosis of
neutrophils from obese and non-obese individuals. Acta Sci Pol Technol Aliment
2007; 6: 75-87. 25. Yong LC, Petersen MR, Sigurdson AJ et al.:
High dietary antioxidant intakes are associated with decreased chromosome
translocation frequency in airline pilots. Am J Clin Nutr 2009; 90: 1402-1410.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz